O tym, jakiej pracy nie powinien wykonywać oraz jakie przysługują mu prawa, decydują przepisy Kodeksu pracy.
Zgodnie z prawem pracodawca może zatrudnić osobę młodocianą, jeżeli ukończyła co najmniej gimnazjum, przedstawi odpowiednie świadectwa lekarskie dotyczące stanu zdrowia i braku przeciwwskazań do wykonywania pracy. Po ukończeniu gimnazjum (a w szczególnych przypadkach – także wcześniej) młodociany pracownik nie posiada jeszcze żadnych kwalifikacji, dlatego też może być zatrudniony tylko w celu przygotowania zawodowego i w tym celu ma wykonywać odpłatnie związane z zawodem prace.1
Rodzaj prac związanych z różnymi zawodami i dopuszczalność ich wykonywania przez małoletniego reguluje rozporządzenie Rady Ministrów z 24 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych i warunków ich zatrudnienia przy niektórych z tych prac. W myśl przepisów rozporządzenia można wyróżnić:
I Bezwzględny zakaz zatrudnienia młodocianych na pewnych stanowiskach i przy wykonywaniu określonych czynności.
Zakaz obejmuje prace związane z nadmiernym wysiłkiem fizycznym, wymuszoną pozycją ciała oraz zagrażające prawidłowemu rozwojowi psychicznemu młodego pracownika:
– podnoszenie, przenoszenie ciężarów, prace wykonywane w pozycji pochylonej, przysiadzie, leżącej – przy naprawie pojazdów mechanicznych, prace brukarskie wykonywane na kolanach itp.
– młodociany nie może również pracować (w ramach ochrony zdrowia psychicznego) przy wytwarzaniu, sprzedaży i związanej z konsumpcją alkoholu – zatem także praca barmana jest niedopuszczalna. Podobnie praca związana z ubojem zwierząt, w zakładach kąpielowych i łaźniach, prace w szpitalu dla osób chorych psychicznie czy „przy sztucznym unasiennianiu zwierząt”2
– zabroniona jest dla młodocianych dziewcząt praca pokojówek w pensjonatach, domach wczasowych, hotelach robotniczych
– za niebezpieczne uznano również prace wykonywane w narażeniu na szkodliwe działanie środków chemicznych, fizycznych i biologicznych, takie jak: prace przy materiałach toksycznych czy innych niebezpiecznych substancjach wywołujących nowotwory, choroby genetyczne, upośledzające płodność, powodujące uczulenie czy reakcje alergiczne, prace wykonywane przy dużym natężeniu szkodliwych pyłów, prace w obszarach silnie narażonych na wysokie temperatury, promieniowanie laserowe, prace przy spawaniu, cięciu metali, pracę w hutach itp.
– podobnie za niedozwoloną uznano pracę młodocianych w miejscach narażonych na drgania, hałas ultradźwiękowy, wysokie temperatury, wysokie ciśnienie, działanie szkodliwych pyłów czy bakterii – prace w charakterze nurka, związane z przebywaniem w komorach hiperbarycznych, w urządzeniach komunikacji lotniczej, przy obróbce mięsa i ryb, itp.
– uwzględniono również prace stwarzające duże ryzyko wypadku, takie jak: obsługa maszyn, ciągników, prace pod ziemią (w górnictwie), w żegludze, transporcie, zagrażające porażeniem elektrycznym (np. prace przy liniach energetycznych będących pod napięciem lub w ich pobliżu)
oprócz tego zabronione jest wykonywanie przez młodocianych prac na wysokości powyżej 3 m, grożących upadkiem – naprawa dachów, przy budowie itp.
II Zatrudnienie z uwzględnieniem pewnych wyjątków na określonych stanowiskach pracy
Można uznać wymienione w załączniku II do Rozporządzenia prace jako względnie niedozwolone dla młodocianych na określonych stanowiskach pracy. Zakaz nie dotyczy zwłaszcza młodocianych, którzy są zatrudnieni w ramach przygotowania zawodowego. Zatrudnienie na takim stanowisku nie może mieć jednak charakteru pracy stałej, lecz ma ograniczyć się do zaznajomienia się przez młodocianego z czynnościami podstawowymi.
Pracodawca ma w tym zakresie sprawować szczególny nadzór i oceniać ryzyko związane z wykonywaniem każdej czynności w takiej pracy. Wiele zależy od oceny postawy samego ucznia oraz wyposażenia przedsiębiorstwa (zakładu pracy) w sprzęt niezbędny do zapewnienia mu bezpieczeństwa. Załącznik II do Rozporządzenia reguluje szczegółowo czas wykonywania niektórych czynności, związanych z warunkowym wykonywaniem prac zabronionych dla młodocianych, ze względu – tylko i wyłącznie – na szkolenie do zawodu.
Przykładowo:
– łącznie młodociany może przenosić ciężkie przedmioty, jeżeli ich wykonywanie nie przekracza 1/3 czasu pracy młodocianego – czyli 2 godzin;
– może wykonywać prace w zakładach poligraficznych (przy trawieniu klisz) – do 2 godzin na dobę;
– może zajmować się i asystować przy procesie garbowania skór – 12 godzin na tydzień w warunkach laboratoryjnych;
– pracować przy substancjach alergennych – po uzyskaniu opinii lekarskiej o braku przeciwwskazań do wykonywania takich prac i kontaktu z określonymi substancjami;
– przy obsłudze niebezpiecznych urządzeń – jeżeli stale przebywa pod nadzorem pełnej ekipy pracowników odpowiadających za daną maszynę czy urządzenie.
W każdym z powyższych przypadków pracodawca ma obowiązek zapewnić młodocianym pracownikom opiekę i pomoc, niezbędną dla ich przystosowania się do właściwego wykonywania pracy.3 Czas pracy młodocianego pracownika nie może przekraczać 6 godzin na dobę (jeżeli młodociany ma mniej niż 16 lat), 8 godzin pracy na dobę to norma dla młodocianych, którzy ukończyli 16 lat. Dodatkowo, do czasu pracy młodocianego wlicza się czas nauki w wymiarze wynikającym z obowiązkowego programu zajęć szkolnych, bez względu na to, czy odbywa się ona w godzinach pracy.4
Ponadto młody pracownik nie powinien być zatrudniony w porze nocnej (od 22.00 do 6.00) oraz pracować w godzinach nadliczbowych.
1 Art. 192 Kodeksu pracy
2 Art. 192 § 3 Kodeksu pracy
Czy uważacie, że polskie prawo w odpowiedni sposób reguluje tę kwestię? Dajcie znać w komentarzu.
a czy maloletni moze wykonywac prace instruktora np tanca ?