Dokumentem umożliwiającym naukę w szkole specjalnej jest orzeczenie poradni psychologiczno-pedagogicznej zawierające określony stopień niepełnosprawności intelektualnej oraz wskazanie zalecanej formy edukacji specjalnej. Na wniosek rodziców dziecko przyjmowane jest do szkoły specjalnej ze względu na miejsce zamieszkania. Jeśli dana gmina czy powiat nie prowadzą tego typu szkoły, starosta kieruje ucznia do najbliższego powiatu. Tam przyjęcie nie może zostać odmówione.
Naukę w szkole specjalnej pobierają uczniowie z niepełnosprawnością intelektualną co najmniej w stopniu lekkim. Orzeczenie może dotyczyć również niepełnosprawności tzw. sprzężonych, czyli takich, w których niepełnosprawność intelektualna towarzyszy innym, na przykład ruchowej, wzrokowej, słuchowej, czy wreszcie autyzmu. O ile uczniowie upośledzeni w stopniu lekkim dosyć chętnie przyjmowani są w szkołach ogólnodostępnych z oddziałami integracyjnymi, o tyle głębsze stopnie niepełnosprawności to uniemożliwiają.
„Orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego” wydawane jest zazwyczaj na dany rok szkolny lub etap edukacyjny (na przykład etap przedszkolny, I etap – klasy 1-3, II etap – klasy 4-6, etap gimnazjalny). Rzadziej wydaje się orzeczenia na czas nieokreślony. Na każdym etapie edukacyjnym, przy uwzględnieniu wymogów formalnych, nauka może zostać wydłużona o kolejny rok szkolny. W takiej sytuacji dodatkowy rok edukacji ma pozwolić opanować określone umiejętności niezbędne w nauce w klasie wyższej. Uczeń nie podlega wtedy klasyfikacji, to znaczy nie otrzymuje świadectwa na ukończenie roku szkolnego – dostanie je po zakończeniu wydłużenia etapu.
Dla każdego ucznia opracowywany jest zindywidualizowany program edukacyjny uwzględniający realizację treści programowych w oparciu o możliwości psychofizyczne. Obowiązkiem szkoły jest ponadto prowadzenie zajęć rewalidacyjnych. Ideą tych zajęć jest kompensacja słabych stron dziecka, praca nad brakami i nad kształtowaniem nowych umiejętności, a także wzmacnianie mocnych stron ucznia. Często mają one charakter oddziaływań wyrównawczych, a praca „jeden na jeden” (nauczyciel przydzielony uczniowi) wzmacnia ich indywidualny charakter i podejście do dziecka.
Obowiązkiem gminy jest natomiast organizacja przewozu uczniów niepełnosprawnych do najbliższej placówki kształcącej albo zwrot kosztów własnych opiekuna, jeśli dowóz zapewniają rodzice dziecka.
Szkoły specjalne czy szkoły z oddziałami integracyjnymi? Jakiego systemu jesteście zwolennikami?