Trybunał jako samodzielna, konstytucyjna instytucja władzy sądowniczej został powołany na mocy ustawy z 26 marca1982 (nowelizowanej w 1989). Działalność orzeczniczą rozpoczął w roku 1986.
Trybunał orzeka w takich sprawach jak:
– zgodność ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją;
– zgodność ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie;
– zgodność przepisów prawa wydawanych przez centralne organy państwowe z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami;
– skargi konstytucyjnej;
– sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa;
– zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych;
– uznawanie przejściowej niemożności sprawowania urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej.
Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne.
Trybunał Konstytucyjny jest odrębny od sądów, a w jego skład wchodzi 15 sędziów, wybieranych indywidualnie przez Sejm na 9 lat spośród osób wyróżniających się wiedzą prawniczą. Sędzią Trybunału może być osoba, posiadająca kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska sędziego Sądu Najwyższego lub Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Kandydatów na stanowisko sędziego Trybunału przedstawia co najmniej 50 posłów lub Prezydium Sejmu. Aby uchwała w sprawie wyboru sędziego Trybunału była ważna, musi zostać przegłosowana bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów. Sędziowie Trybunału w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji.
Wszczęcie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym następuje na podstawie wniosku, pytania prawnego albo skargi konstytucyjnej uprawnionego podmiotu. Rozprawy Trybunału są jawne, jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej. Przewodniczący składu orzekającego może wyłączyć jawność ze względu na bezpieczeństwo państwa lub ochronę informacji niejawnych o klauzuli tajności „tajne” lub „ściśle tajne”.
Trybunał orzeka albo w pełnym składzie albo w składzie pięciu lub trzech sędziów Trybunału.
W pełnym składzie Trybunał w sprawach:
– sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa;
– o stwierdzenie przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej oraz powierzeniu Marszałkowi Sejmu tymczasowego wykonywania obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej;
– zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych,- z wniosku Prezydenta Rzeczypospolitej o stwierdzenie zgodności ustawy z Konstytucją przed jej podpisaniem lub umowy międzynarodowej z Konstytucją przed jej ratyfikacją;
– o szczególnej zawiłości, z inicjatywy prezesa Trybunału lub gdy z wnioskiem o rozpoznanie zwróci się skład orzekający wyznaczony do rozpoznania danej sprawy albo w sprawach, w których szczególna zawiłość wiąże się z nakładami finansowymi nie przewidzianymi w ustawie budżetowej, a w szczególności gdy skład orzekający zamierza odstąpić od poglądu prawnego wyrażonego w orzeczeniu wydanym w pełnym składzie.
W składzie pięciu sędziów Trybunału orzeka w sprawach:
– zgodności ustaw albo ratyfikowanych umów międzynarodowych z Konstytucją;
– zgodności ustaw z umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie.
W składzie trzech sędziów Trybunału orzeka w sprawach:
– zgodności innych aktów normatywnych z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami;
– zażaleń na odmowę nadania biegu wnioskom o stwierdzenie zgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi lub ustawami oraz skargom konstytucyjnym;
– wyłączenia sędziego.
Źródła:
Ustawa o Trybunale Konstytucyjnym z dnia 1 sierpnia 1997 r.
Dlaczego szukacie takich informacji? Czy okazały się pomocne?
