Zagrożenie najwyższą możliwą w Polsce karą – karą dożywotniego pozbawienia wolności, przy której nawet zwolnienie warunkowe możliwe jest po 25 latach, świadczy o priorytecie, jaki nadaje się ochronie życia w naszym systemie prawnym.
Polski ustawodawca umieścił przepis dotyczący tego przestępstwa na pierwszym miejscu w katalogu przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu:
Art. 148. § 1. Kto zabija człowieka, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 8, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności.
Uwagę zwraca sposób ustanowienia kary. Jest to wyliczenie poszczególnych zagrożeń. Pierwszym jest określenie dolnej granicy pozbawienia wolności. Sąd nie może orzec kary niższej niż ustalone 8 lat, ale granicą będzie 15 lat. Polski kodeks nie przewiduje kary 16 czy 20 lat pozbawienia wolności. Sąd może w szczególnych wypadkach podwyższyć dolną granicę do 12 lat. Dzieje się tak w chwili, gdy przestępstwo dokonane jest ze szczególnym okrucieństwem. To cenna kategoria, ale wydaje się, że musi to nastąpić w jakiś szczególny, brutalny sposób.
Podobnie postąpi sędzia, gdy stwierdzi istnienie motywu, który ze społecznego punktu widzenia zasługuje na szczególne potępienie. Interpretacja należy do sądu, który bierze pod uwagę wzorzec zwykłego obywatela i sposób, w jaki obywatel postrzegałby tak popełnione przestępstwo. Najczęściej będzie to dotyczyć zabójstwa popełnionego na tle rabunkowym. (typ kwalifikowany).
Druga kara z art. 148. § 1. to 25 lat pozbawienia wolności, także tą karę orzec można tylko w takiej wysokości. Jest to jednolita kara, przy której zwolnienie warunkowe możliwe jest dopiero po 15 latach. Można ją wymierzyć także w wypadku, gdy przestępstwo popełnia młodociany, który oskarżony o zabójstwo może być sądzony jak dorosły (pod warunkiem ukończenia lat 15).
Na ostatnim miejscu ustawodawca umieścił dożywotnie pozbawienie wolności. W związku z tym, że jest to kara najsurowsza, przewidziano dla niego odrębny skład sądu I instancji. Będzie to dwóch sędziów zawodowych oraz trzech ławników. Rozprawy odbywają się w sądzie okręgowym, często na specjalnie przygotowanych salach, gdzie oskarżony jest odizolowany od publiczności i składu orzekającego.
Ostatnim typem przestępstwa z art. 148. jest tzw. typ uprzywilejowany, popularnie nazywany zabójstwem „w afekcie”. Wyznacznikiem jego uprzywilejowania jest popełnienie czynu pod wpływem silnych emocji. Drugim warunkiem ograniczonej odpowiedzialności jest popełnienie czynu w takich okolicznościach, że mogą czyn usprawiedliwić (np. wzburzona matka zabija lekarza, po tym jak dowiedziono mu błąd lekarski podczas operacji dziecka). Ustawodawca nie zwalnia z kary, wymierza ją tylko w mniejszym zakresie. Dolna granica to jeden rok, górna to 10 lat.
Jak oceniacie przepisy dotyczące tej kwestii? Czy takie prawo jest sprawiedliwe?
