Ma do niej prawo każdy obywatel kraju, który ratyfikował konwencję, ponieważ Trybunał Strasburski jest sądem międzynarodowym. Jak przy każdej skardze tej rangi jest to specyficzna „ostatnia instancja”, ponieważ pisma wnosi się dopiero po wyczerpaniu w kraju wszystkich możliwości prawnych. W wypadku Polski to wszystkie instancje drogi sądowej. Najważniejsze jest, aby zostały wyczerpane środki odwoławcze, także te nadzwyczajne. (skarga na niezgodność oznaczenia z prawem z kodeksu postępowania cywilnego).

Napisanie skargi nie jest zadaniem łatwym. Ponieważ dostęp ma być powszechny, wprowadzono jedną zasadę ułatwiającą wypełnienie aż ośmiu części formularza – skargę wnosi się w języku ojczystym skarżącego.

Spełnienie wymogu wyczerpania wszystkich instancji nie oznacza, że sprawa w kraju musiała być na każdym etapie przegrana. Nawet, kiedy skarżący otrzyma odszkodowanie w krajowym sądzie, nie ograniczy to wystąpienia do trybunału w Strasburgu.

Początkowym etapem po wniesieniu skargi jest badanie jej podstawy i zasadności. Jeśli podlega rozpatrzeniu, nadaje się jej numer ewidencyjny. W przeciwnym wypadku podlega odrzuceniu. Skarga musi zostać właściwie skierowana, zatem podaje się nazwę trybunału i adres miejsca, w jakim ma siedzibę oraz wskazanie, na jakiej podstawie zostaje zgłoszona (chodzi tu o podstawę prawną skargi).

Przykład: „na podstawie artykułu 34 konwencji praw człowieka”.
W dziale dane osobowe podajemy wszystkie informacje dotyczące osoby skarżącej. Oprócz podstawowych, jak imię i nazwisko, także datę i miejsce urodzenia, narodowość, zawód, płeć. Wskazać trzeba także dane osoby nas reprezentującej. Ponieważ najczęściej będzie to profesjonalny pełnomocnik, należy dołączyć dokument pełnomocnictwa.

Odmienność skargi do trybunału polega na tym, że nie kierujemy jej przeciwko określonej konkretnej jednostce organizacyjnej, z którą powiązana jest skarga. Podmiotem tutaj będzie kraj, w którym nastąpiło naruszenie praw człowieka. To ustawodawca przez wadliwe prawo naruszył czyjeś prawa i wolności, zatem podmiotem odpowiedzialności jest Skarb Państwa.

Następnie w formularzu wypełniamy informacje dotyczące stanu faktycznego, także wskazanie, z jakimi przepisami konwencji praw człowieka i podstawowych wolności jest związana skarga. Wskazać należy orzeczenia sądów lub innych organów władzy, które poprzez naruszenie praw człowieka bezpośrednio złamały zasady konwencji.

Następną niezwykle istotną sprawą jest roszczenie, jakie wynika ze skargi. Nie domagamy się tutaj odszkodowania, tylko zadośćuczynienia, nie mamy tu do czynienia ze stratami materialnymi, a raczej moralnymi.

Jak w przypadku każdej skargi do trybunałów, zarówno polskich, jak i międzynarodowych skarga ta musi zostać podpisana. Anonimowa skarga podlega odrzuceniu.

Popularne wyłudzenie to przestępstwo z art. 286. kodeksu karnego:

Art. 286. § 1. Kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadza inną osobę do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia jej w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
§ 2. Tej samej karze podlega, kto żąda korzyści majątkowej w zamian za zwrot bezprawnie zabranej rzeczy.
§ 3. W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
§ 4. Jeżeli czyn określony w § 1-3 popełniono na szkodę osoby najbliższej, ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego.

Artykuł ten normuje przestępstwo oszustwa, a jego podstawowym znamieniem jest doprowadzenie osoby lub grupy osób do takiego rozporządzenia własnym majątkiem, aby było to z korzyścią dla sprawcy. Sposobami dojścia do wypełnienia czynu jest wprowadzenie kogoś w błąd, np. poprzez podanie się za czyjegoś wnuka i uzyskanie jakiejś sumy pieniędzy lub wykorzystanie błędu – sprzedaż wyrobów z tombaku jako pełnowartościowego towaru. Przestępstwo może polegać także na wykorzystaniu czyjegoś podeszłego wieku, niedołęstwa, choroby psychicznej, a nawet stanu odurzenia narkotykami czy alkoholem. Nawet, gdy poszkodowanym jest osoba młoda, zdrowa i w pełni władz umysłowych, może ona paść ofiarą oszustów (np. gdy firma wymienia okna na całym osiedlu, zbiera zaliczki i znika z pieniędzmi).

Szczególnym typem przestępstwa z art. 286. są czyny nazwane przestępstwami kapitałowymi, czyli wyłudzenie pożyczki, kredytu art. 297.

§ 1. Kto, w celu uzyskania dla siebie lub kogo innego, od banku lub jednostki organizacyjnej prowadzącej podobną działalność gospodarczą na podstawie ustawy albo od organu lub instytucji dysponujących środkami publicznymi – kredytu, pożyczki pieniężnej, poręczenia, gwarancji, akredytywy, dotacji, subwencji, potwierdzenia przez bank zobowiązania wynikającego z poręczenia lub z gwarancji lub podobnego świadczenia pieniężnego na określony cel gospodarczy, elektronicznego instrumentu płatniczego lub zamówienia publicznego, przedkłada podrobiony, przerobiony, poświadczający nieprawdę albo nierzetelny dokument albo nierzetelne, pisemne oświadczenie dotyczące okoliczności o istotnym znaczeniu dla uzyskania wymienionego wsparcia finansowego, instrumentu płatniczego lub zamówienia, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Pożyczkodawca często wykorzystuje ten artykuł do ścigania zwykłego dłużnika. Jest to nadużycie prawa ze względu na to, ze w każdym przestępstwie musi istnieć jego znamię, jakim jest od początku zamiar popełnienia. Ktoś musi chcieć i dążyć do realizacji z wiedzą, że nie zwróci pieniędzy. U zwykłego człowieka taka chęć nie występuje, a zatem nie ma przesłanki. Poza tym sprawca musi pozostać wzbogacony.

Podstawą jego działania jest niezawisłość oraz apolityczność. Rzecznik Praw Obywatelskich nie może należeć do żadnej partii politycznej, dzięki czemu nie podlega naciskom, które mogłyby doprowadzić do niewłaściwych, niezgodnych z prawem rozwiązań.

Z wnioskiem do niego o pomoc może się zwrócić każdy obywatel, którego prawa zagrożone są przez niewłaściwe działania lub zaniechania sądów, policji, organów administracji.

Do rzecznika może się zwrócić osoba fizyczna, osoba prawna oraz jednostka organizacyjna, której prawo przyznaje zdolność prawną. Prawo do skargi będzie miała wspólnota mieszkaniowa, organizacja społeczna czy przedsiębiorstwo.

Art. 80.
Każdy ma prawo wystąpienia, na zasadach określonych w ustawie, do Rzecznika Praw Obywatelskich z wnioskiem o pomoc w ochronie swoich wolności lub praw naruszonych przez organy władzy publicznej.

Skarga do rzecznika, może być zawarta w zwykłym liście, zgłosić ją można także telefonicznie w biurze Rzecznika Praw Obywatelskich. Nie może to być pismo czy informacja anonimowa. To jedyny warunek pisma składanego do rzecznika. Powinno ono zawierać oznaczenie osoby, która składa wniosek oraz przedstawienie stanu faktycznego, czyli, w jaki sposób zostało naruszone prawo i kto tego naruszenia dokonał.

Rzecznik nie może zastąpić organów władzy sądowniczej czy administracyjnej. Nie ma uprawnień ustawowych do rozwiązania sprawy merytorycznie. Może w wypadku stwierdzenia naruszenia prawa skierować wystąpienie do jednostki, z którą związana jest skarga. W wystąpieniu zawarte są wskazówki, jak usunąć daną niezgodność.

Ponieważ Rzecznik Praw Obywatelskich nie ma prawnej możliwości rozwiązania konkretnej sprawy przez wydanie decyzji zmieniającej orzeczenie, przeciwko któremu skierowany jest wniosek, ustawa nadała mu kompetencje, dzięki którym pośrednio może wpływać na decyzje innych organów. Może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego o stwierdzenie niezgodności ustawy z Konstytucją. Podejmuje także działania z własnej inicjatywy po uzyskaniu informacji na temat łamania zasad konstytucyjnych. Nie musi to być skarga, może to być informacja medialna lub zgłoszona przez dowolną instytucję czy organizację społeczną.

Najważniejszym uprawnieniem rzecznika, najbardziej władczym i dającym możliwość bezpośredniej pomocy, jest możliwość wnoszenia kasacji do Sądu Najwyższego. Dotyczy to prawa karnego i prawa cywilnego. Podstawą wyroku sądowego musi być rażące naruszenie praw i wolności człowieka. Jeśli zostanie takie naruszenie stwierdzone, możliwe jest wniesienie środka odwoławczego w cudzym interesie. Ważną sprawą jest to, że skarga będzie skuteczna dopiero wtedy, gdy osoba, której prawa zostały naruszone wyczerpała wszystkie pozostałe możliwości odwoławcze wówczas skarga do RPO jest niezastąpiona.

Jest to umowa o świadczenie wzajemne, gdzie każda ze stron może dokonywać różnych czynności. Sponsor najczęściej wypełnia umowę poprzez zapłatę oznaczonej sumy pieniędzy, ale także może to być podjęcie działań związanych z konkretnymi czynnościami np. oddanie do używania stronie sponsorowanej obiektu sportowego. Czynności mają charakter majątkowy.

Druga strona umowy (Sponsorowany) może zobowiązać się do czynności, które będą pozbawione charakteru rzeczowego np. umieszczenie logo sponsora na koszulkach sportowców – taka reklama daje korzyść obydwu stronom. Sponsorowana strona może wykonywać także takie czynności, które będą miały charakter przysporzenia finansowego np. udostępnienie sponsorowi kart wstępu na wszystkie imprezy sportowe.

Strony mogą udzielić sobie wyłączności na pewne usługi. Jest to uprawnienie bardziej powiązane ze stroną sponsora – to jemu częściej zależy na wyłączności.

Przykład: Sponsorowany zobowiązuje się do udzielenia Sponsorowi wyłączności na organizowanie imprezy „Maraton Miejski” odbywającej się raz w roku 12 czerwca.

Przy umowie o sponsoring często zdarza się, że strony wyznaczają koordynatora umowy – osobę, która ma za zadanie dopilnować przestrzegania reguł wynikających z podjętego zobowiązania. W praktyce jest to po jednej osobie ze strony Sponsora i Sponsorowanego. Często w umowach tych zamieszcza się przepisy oparte na klauzulach generalnych, takich jak dobre obyczaje czy zasady słuszności (porozumienie dżentelmenów).

Przykład: Strony zobowiązują się do zachowania wszelkich zasad staranności w stosunkach wzajemnych.

Są to zastrzeżenia umowne tak ogólnikowe, że łatwo mogą doprowadzić strony na salę sądową. Udowodnienie działań przekraczających tak sformułowaną umowę jest nie tylko trudne, ale może okazać się niemożliwe.

Strony dowolnie mogą kształtować swoje stosunki, zatem w takiej umowie mogą się znaleźć sprawy dotyczące kar umownych oraz odszkodowania w wypadku niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania. Ważną kwestia jest, że dochodzić odszkodowania na zasadach ogólnych można tylko wtedy, gdy wpisane jest to w umowie. Gdy brak wzmianki na temat, można domagać się tylko kary umownej w zastrzeżonej wysokości. Łatwiej jest określić „straty” Sponsora, trudniej strony sponsorowanej.

Następna kwestia, na jaką należy zwrócić uwagę jest zakres sponsorowania. Należy go bardzo konkretnie uregulować, gdyż może się zdarzyć, że sponsor zostanie zobligowany do czegoś, czego według niego umowa nie przewiduje. W takim wypadku nie musi wykonywać dodatkowych czynności.

Obecnie jest to coraz częściej zawierana umowa. Nie można wyobrazić sobie wielkich imprez bez strony sponsorującej. Zdarza się także sponsorowanie celów charytatywnych czy nawet prototypów maszyn.

W tym przypadku istnieje gama możliwości: od złożenia skargi do oddziału Narodowego Funduszu Zdrowia, poprzez biuro Rzecznika Prawa Pacjenta, aż do postępowania sądowego. Nie ma obowiązku wykorzystania wszystkich wskazanych instytucji. Złożenie wniosku do NFZ nie wyklucza późniejszego wstąpienia na drogę sądową czy zawarcia ugody. Podstawę odpowiedzialności placówki zdrowia czy lekarza określa Kodeks Cywilny. Także przepisy ustawy o prawach pacjenta będą kluczem w walce z polskim systemem zdrowotnym.

Art. 4. 1.
W razie zawinionego naruszenia praw pacjenta sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę na podstawie art. 448. kodeksu cywilnego.

Art. 448.
W razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia.

To nie jedyne przepisy, z jakich może skorzystać pacjent w dochodzeniu roszczeń od placówki zdrowia czy lekarza. Podstawą każdego roszczenia jest udowodnienie winy konkretnego człowieka. Jego działania muszą wykazać związek przyczynowy pomiędzy wykonywaniem czynności związanych z leczeniem pacjenta a jego śmiercią czy ciężkim kalectwem. Ułatwieniem będzie stosowanie instytucji winy anonimowej, czyli takiej, przy której nie wykazuje się zawinienia konkretnej osoby, ale całego zespołu. Możliwe jest to tylko w przypadkach zawierania tego typu ubezpieczeń przez placówki zdrowia. Wystarczy wtedy udowodnić zawinione działania szpitala, jako całości, np. w przypadku zakażenia żółtaczką typu C.

Często nie będzie możliwe wskazanie imiennie osoby, która nie dotrzymała standardów zawodu. Trudne dowodowo jest także wykazanie winy konkretnego lekarza czy pielęgniarki jeszcze z jednego powodu. Osoba zakażona nie od razu będzie o tym wiedziała. W przypadku zarażenia wirusem HIV może się dowiedzieć po paru latach. Nie będzie już wtedy możliwe dojście do osoby, która popełniła błąd. Zawsze jednak pozostaje dokumentacja medyczna ze szpitala, która jest dowodem wykonywania zabiegów w danym szpitalu.

W przypadkach bardziej oczywistych, w których nie jest trudno wskazać osobę bezpośrednio odpowiedzialną, należy wykazać jej zawinienie. Jest to jedna z najtrudniejszych spraw do przeprowadzenia. Każdy lekarz zobowiązany jest do wykonywania zawodu z należytą starannością. Taki wysoki standard zawodowy dotyczy wszystkich zawodów, a lekarzy w szczególności, ze względu na przedmiot, z jakim mają do czynienia na co dzień. Udowodnić zatem należy, że zostały zaniechane standardy wykonywania zawodu. Udowodnienie komuś błędu w sztuce lekarskiej jest najtrudniejszym dowodowo sposobem wykazania zawinienia. Na sali sądowej taki błąd i jego okoliczności opisują biegli sądowi, którzy także są lekarzami. Lojalność zawodowa w tym środowisku stała się już legendarna.

Roszczenia, jakich może żądać osoba poszkodowana, to odszkodowanie i zadośćuczynienie. Dwa różne roszczenia majątkowe oparte na różnych konstrukcjach prawnych. Odszkodowanie zawsze jest związane z uszczerbkiem majątkowym.

Przykład: Po operacji kręgosłupa pacjent, który doznał paraliżu spowodowanego źle wykonanym zabiegiem, musi, w związku z tym, poddać się następnym zabiegom oraz bardzo kosztownej rehabilitacji.

W tym przykładzie istnieje strata majątkowa, jaką będą koszty rehabilitacji i dodatkowych zabiegów. Bardzo ważną kwestią jest, że pacjent nie musi korzystać z opieki państwowej placówki, nie musi również dalszego leczenia prowadzić w kraju. Ma pełne prawo do przeprowadzenia zabiegu za granicą w prywatnej placówce i zwrotu tych kosztów będzie się domagać od szpitala. Zadośćuczynienie natomiast jest finansową rekompensatą bólu i cierpienia. Wysokość tych roszczeń nie jest określona. Sam skarżący określa granice roszczeń. Muszą to być jednak rozsądne granice, gdyż prawo u nas wymaga, aby odszkodowanie obejmowało straty, jakie poszkodowany poniósł i korzyści, jakie mógł odnieść. Inaczej mówiąc, osoba poszkodowana poprzez uzyskanie odszkodowania nie może się wzbogacić. Może się natomiast domagać renty, jeśli utracił częściowo lub całkowicie zdolność do pracy.

Z wysokością roszczenia łączyć się będzie właściwość sądu. Powyżej 75 tys. będzie to sąd okręgowy. Jeśli powód nie złoży wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych, wówczas należy opłacić pozew. Opłata ta wynosi 5% od wysokości przedmiotu sporu. Nie może być jednak wyższa niż 100 000 złotych. W razie, gdy powód przegra proces będzie musiał liczyć się ze zwrotem kosztów stronie przeciwnej.

Jak każdy pozew musi być wskazany sąd, do którego go kierujemy. Powinniśmy dokładnie określić powoda i pozwanego oraz stan faktyczny i roszczenia, jakich się domagamy. Bardzo ważną kwestią są tu dołączone dokumenty. Jest to podstawa pozwu, który w wypadkach pozwania szpitala jest niezbędny do udowodnienia swoich racji. Nawet, jeśli strona poszkodowana skorzysta z opinii biegłego w dziedzinie medycyny, będzie ona potraktowana jak prywatne oświadczenie. Tylko biegły powołany przez sąd składa opinię traktowaną jak opinia fachowa.

Ostatnią możliwość, jaką posiada pacjent w dochodzeniu sprawiedliwości, jest skierowanie skargi do Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej Okręgowej Izby Lekarskiej. To organ, który wyciąga konsekwencje dyscyplinarne wobec lekarza, nie rozstrzygając sprawy merytorycznie.

Punktem wyjścia musi być definicja dokumentu. Podaje ją kodeks karny, który za dokument uznaje każdy przedmiot, z którym połączone jest jakieś prawo (art. 115. § 14) Pojęcie to obejmuje wszelkie nośniki danych, także komputerowe, a nawet jeszcze ustawie nieznane. Tak skonstruowane określenie pomoże w przypadku wprowadzenia nowej technologii. Nie będzie trzeba zmieniać przepisu, ponieważ z mocy prawa obejmie on wszystkie rozwiązania techniczne.

Przestępstwo fałszowania dokumentów zawarte jest w art. 270. kodeksu karnego:
Art. 270. § 1. Kto, w celu użycia za autentyczny, podrabia lub przerabia dokument lub takiego dokumentu, jako autentycznego używa, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 2. Tej samej karze podlega, kto wypełnia blankiet, opatrzony cudzym podpisem, niezgodnie z wolą podpisanego i na jego szkodę albo takiego dokumentu używa.
§ 3. Kto czyni przygotowania do przestępstwa określonego w § 1, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Podstawowym znamieniem fałszerstwa jest podrobienie dokumentu. Oznacza to produkcję czegoś zupełnie nowego, na kształt już istniejących dokumentów (np.: dyplom ukończenia studiów dla osoby, która nie otrzymała absolutorium). Drugim znamieniem tego przestępstwa jest przerobienie dokumentu już istniejącego. Polega na nadaniu mu cech pożądanych przez sprawcę (np.: przerobienie daty na zwolnieniu lekarskim).

Przepis wyraźnie stanowi, ze karze podlega osoba przerabiająca, podrabiająca i używająca dokumentu. Może to być jeden sprawca, który spełnia wszystkie przesłanki odpowiedzialności. Może to być także osoba, która spełnia tylko przesłankę użycia przerobionej czy podrobionej rzeczy. W pierwszym przypadku odpowiedzialność jest większa i w związku z tym kara będzie wyższa. Zawsze jednak będzie to wyczerpanie znamion przepisu 270.

Podobnie w drugim przypadku kara może być zasądzona w niższym wymiarze, ale tylko na podstawie tego przepisu. Ponieważ jest to reżim kodeksu karnego, zatem karę należy stosować zgodnie z jego wytycznymi. Grzywna wyniesie, jak przy każdym podstawowym przestępstwie, do 540 stawek dziennych, kara ograniczenia wolności wyniesie do 12 miesięcy. Kara pozbawienia wolności w tym przypadku to od 3 miesięcy do 5 lat. Sąd może zastosować tutaj także środki zabezpieczające oraz przepadek przedmiotów.

Ciekawostką, przy tego rodzaju przestępstwie, jest paragraf 2. Wymienia w swojej treści słowo blankiet nie wyjaśniając, co oznacza. Najczęściej będzie to weksel, czek lub jakikolwiek inny dokument na okaziciela. Prawo dopuszcza weksel in blanco, czyli zawierający tylko podpis dłużnika wekslowego. Nie musi być napisany na formularzu urzędowym, może być na zwykłej kartce, której poprzez wypełnienie nadaje się cechy weksla. To bardzo duże pole do popisu dla sprawcy. Trudno będzie potem udowodnić fałszerstwo.

Kara ta nie ma zastosowania przy bezwzględnym pozbawieniu wolności. Zastąpione mogą zostać kary wolnościowe, czyli ograniczenie wolności wymierzane w wysokości jednego miesiąca oraz grzywna, której wysokość kształtuje się pomiędzy 20 a 5000 złotych.

Zatem jeśli za wykroczenie sąd wymierzy ograniczenie wolności, przy którym stosuje się dodatkowe dolegliwości – przymus pracy na cele społeczne w wymiarze 20 do 40 godzin lub jeśli sprawca jest zatrudniony, wówczas zasądza się procent od wynagrodzenia (10–25%). Nie każdy sprawca zgadza się na wykonywanie wskazanych obowiązków, a tym bardziej zapłata na cele społeczne. Dlatego zdarza się im uchylać od wyroku i nie robią tego w sposób zgodny z prawem. Najczęściej po prostu nie wykonują tego, o czym mówi orzeczenie. W takim momencie zastosowanie ma art. 23. kodeksu wykroczeń:

Art. 23. Jeżeli ukarany uchyla się od wykonywania kary ograniczenia wolności, ulega ona zamianie na zastępczą karę grzywny, przy czym miesiąc ograniczenia wolności przyjmuje się za równoważny grzywnie od 75 do 2250 złotych, a jeżeli okoliczności wskazują na to, że egzekucja grzywny nie będzie skuteczna – na zastępczą karę aresztu, przy czym miesiąc ograniczenia wolności odpowiada 15 dniom aresztu.

Wynika z niego, że kara zastępcza może być bardziej dolegliwa niż podstawowa. Takie jest jej zadanie. Ma zwiększyć obciążenie sprawcy. Działa to na psychikę skazanego, co może doprowadzić do wykonania przez niego pierwotnego nakazu. Ponieważ następuje tu zamiana kary wolnościowej na karę aresztu. Nie wykonując obowiązku lub w przypadku, gdy nie ma możliwości egzekwowania grzywny, stosuje się areszt. Tylko wtedy, gdy warunki rodzinne, zdrowotne nie pozwalają na zastosowanie aresztu sąd go nie wymierzy. Stałoby to całkowicie w sprzeczności z zasadami prawa karnego, gdzie kara ma być sprawiedliwa i stosowna do przestępstwa.

Karą podlegająca zamianie jest także grzywna orzeczona jako kara samoistna. Ustawodawca określił granicę grzywny 500 złotych – dopiero po przekroczeniu tej sumy można orzekać inną karę. Najczęściej będzie to skierowanie do pracy na cele społeczne. Inaczej niż przy ograniczeniu wolności oznaczony jest tu czas wykonywania pracy. Podstawowym wymiarem jest tydzień, górna granica to 2 miesiące. Jest jeszcze jedna różnica pomiędzy pracą nakazaną (jako karą zastępczą) a pracą wymierzaną przy ograniczeniu wolności. Przy karze zastępczej osoba skazana musi wyrazić zgodę na tak wymierzoną karę. Jeżeli i taka kara nie przynosi efektów, ponownie można ją zamienić na karę aresztu do 30 dni.

W podobny sposób mówi o karze zastępczej kodeks karny wykonawczy. Trzeba pamiętać, że dotyczy on wykonywania kar za przestępstwa określone w kodeksie karnym. Zasada jest taka sama jak przy wykroczeniach. Zastępuje się tylko kary niepolegające na pozbawieniu wolności.

Art. 65. § 1. Jeżeli skazany uchyla się od odbywania kary ograniczenia wolności, sąd zamienia ją na zastępczą karę grzywny (…).

Także tutaj orzeczona grzywnę można zamienić na karę pozbawienia wolności jedynie wtedy, gdy wymierzenie grzywny byłoby niecelowe, czyli niemożliwe do egzekwowania. Nie stosuje się tu określenia „areszt”, chociaż polega na takim samym pozbawieniu wolności, ale w innym miejscu osadza się skazanych. Jeśli kara spełni swoje zadanie, podlega wszystkim zasadom kar podstawowych.

Jest to zbiorcza nazwa różnorakich czynów związanych z komputerem, ale nie tylko. Sprawstwem będzie tutaj kopiowanie oprogramowania, ale także filmów, muzyki lub książek. Coraz bardziej powszechne audiobooki są teraz często obecne na dyskach komputerowych i niewiele z nich zostało nabytych legalnie. Piractwem będzie także używanie nielegalnie zdobytych plików (popularne sieci P2P – mające tysiące użytkowników)

Regulacja odpowiedzialności za tego typu działania jest bardzo skomplikowana. Podlega aż dwóm reżimom prawnym. Na dodatek są to skrajne systemy prawa cywilnego i karnego. Pierwszym i podstawowym będzie regulacja ustawy z dnia 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Art. 116.
1. Kto bez uprawnienia albo wbrew jego warunkom rozpowszechnia cudzy utwór w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, artystyczne wykonanie, fonogram, wideogram lub nadanie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
2. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w ust. 1 w celu osiągnięcia korzyści
majątkowej, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
3. Jeżeli sprawca uczynił sobie z popełniania przestępstwa określonego w ust. 1. stałe źródło dochodu albo działalność przestępną, określoną w ust. 1, organizuje lub nią kieruje, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 5.

To bardzo wysokie zagrożenie karne nie zawiera w sobie dodatkowej „kary”, jaka przewidziana jest za czyny niedozwolone, zgodnie z kodeksem cywilnym. Każdy autor, którego prawa zostały naruszone może żądać odszkodowania na zasadach ogólnych (to trzykrotna wartość produktu oraz możliwość zasądzenia konkretnej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny).

Druga regulacja to art. 278. kodeksu karnego dotyczący kradzieży.

Art. 278. § 1. Kto zabiera w celu przywłaszczenia cudzą rzecz ruchomą, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 2. Tej samej karze podlega, kto bez zgody osoby uprawnionej uzyskuje cudzy program komputerowy w celu osiągnięcia korzyści majątkowej.

Wpisane zostało tu przestępstwo kradzieży programu komputerowego. Nie dotyczy to tylko oprogramowania komputerowego, ale wszelkich dzieł literackich i naukowych, które mogą być przenoszone na nośnikach danych. Umieszczenie piractwa komputerowego w przepisach dotyczących pospolitej kradzieży świadczy o doniosłości i potrzebie ochrony prawa autorskiego.

Nie sposób wymienić dziedzin, z którymi prawo autorskie jest ściśle powiązane. W czasach szybkiego rozwoju techniki i sztuk audiowizualnych, ustawodawca będzie zmuszony do innych rozwiązań. Polska regulacja dotycząca praw autorskich powstała w latach ’90-tych, na początku zmian ustrojowych.

Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych w pierwszym z artykułów umieściła koronną definicję:

Art. 1. 1. Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór).

To niezwykle pojemna definicja o niespotykanym w prawie polskim zakresie. Pojęciem tym zostały ujęte także mapy. Nieco kontrowersyjne rozwiązanie, gdyż rzeźba terenu jest niezmienna. Kształt kraju pozostaje taki sam. Zmiana dróg komunikacyjnych nie daje powodu do opatentowania mapy, bo to nie jej twórca buduje drogi, restauracje czy stacje benzynowe. Twórca mapy odzwierciedla to, co zostało stworzone przez innych.

Odstępstwem od monopolu praw autorskich jest nieobjęcie nimi idei, metod, procedur (z tym że wkracza tutaj prawo patentowe, które przyznaje ochronę właśnie metodzie czy sposobowi wykonania wynalazku). Prawa autorskiego nie łamie także opracowanie cudzego utworu oraz jego tłumaczenie, pod warunkiem, że publikacja takiego opracowania uzyska zgodę autora (wszystkie tłumaczenia i opracowania literatury współczesnej podlegają takiej procedurze). Nie dotyczy to dzieł, do których prawa wygasły, jeśli minęło 70 lat od śmierci twórcy.

Art. 8. 1. Prawo autorskie przysługuje twórcy, o ile ustawa nie stanowi inaczej.
2. Domniemywa się, że twórcą jest osoba, której nazwisko w tym charakterze uwidoczniono na egzemplarzach utworu lub której autorstwo podano do publicznej wiadomości w jakikolwiek inny sposób w związku z rozpowszechnianiem utworu.

Nazwisko jest łącznikiem pomiędzy twórcą a dziełem. Podpisując utwór, staje się on automatycznie prawem osobistym, którego nie można sprzedać czy wyzbyć się w inny sposób. Jest to prawo podlegające ochronie ustawowej i kodeksu cywilnego i w razie naruszeń korzystać można z obu źródeł.

Czym innym będzie prawo majątkowe połączone z utworem. To czerpanie bezpośrednich zysków z tego, co zostało stworzone. Przysługują one autorowi, ale w przeciwieństwie do praw osobistych, mogą być zbyte wydawcy czy licencjobiorcy.

Dopiero w 2008 roku pokuszono się o rozwiązania ustrojowe i powstała Ustawa z dnia 6 listopada 2008 o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta.

Ustawa podaje definicję pacjenta w art. 3 § 1 pkt. 4:
Pacjent – osoba zwracająca się o udzielenie świadczeń zdrowotnych lub korzystająca ze świadczeń zdrowotnych (…).

Kluczowym sformułowaniem jest określenie świadczenia zdrowotnego. Jest to podstawowe prawo, z którego wynikają pozostałe.

Art. 6. § 1. Pacjent ma prawo do świadczeń zdrowotnych odpowiadających wymaganiom aktualnej wiedzy medycznej.

Jak wynika z przepisu, każdy zabieg czy operacja powinny być oparte o aktualną wiedzę. Nie oznacza to wcale wiedzy najnowszej. Sformułowanie artykułu w taki sposób zapobiega stosowaniu eksperymentów. Jeśli ustawodawca użyłby zwrotu „najnowsza wiedza” mogłoby to doprowadzić do szeregu nadużyć w oparciu o interpretacje jednego stwierdzenia. Każdy pacjent, w przypadku zdiagnozowania choroby, ma możliwość domagania się drugiej opinii. W praktyce często korzysta się z tego prawa, ale rzadko dochodzi do jego realizacji, ze względu na to, że lekarz może odmówić.

Do ustawy wprowadzono także klauzulę generalną, jaką jest należyta staranność. Z taką właśnie starannością lekarz powinien wykonywać swoje obowiązki. Jest to zawodowa staranność – wymaga się od niego podwyższonych standardów zachowania. Na tej podstawie właśnie oskarża się lekarzy o popełnienie błędu.

Art. 8. Pacjent ma prawo do świadczeń zdrowotnych udzielanych z należytą starannością przez podmioty udzielające świadczeń zdrowotnych w warunkach odpowiadających określonym w odrębnych przepisach wymaganiom fachowym i sanitarnym.(…).

Podobnie kłopotliwe bywa następne uprawnienie pacjenta, który, trafiając do placówki zdrowotnej, ma prawo do uzyskania pełnej informacji o stanie swojego zdrowia. Ten suchy przepis prawa wymaga od lekarza informowania pacjenta o wszystkich chorobach i powodach dolegliwości. Zdarza się, że lekarz dla dobra pacjenta nie podaje mu informacji o stanie jego zdrowia i wtedy naraża się na odpowiedzialność.

Następnym fundamentalnym uprawnieniem jest wyrażanie zgody na świadczenia zdrowotne. Dotyczy to przede wszystkim operacji i zabiegów, nie tylko tych, które nie niosą ze sobą dużego ryzyka powikłań. Przed każdym działaniem daleko ingerującym fizycznie zachodzi potrzeba podpisania zgody na takie działanie. Bez wyrażenia aprobaty nie zostanie przeprowadzony zabieg. Gdyby tak się stało i pacjent zmarłby na stole, wówczas lekarz może odpowiadać za naruszenie prawa. Oprócz takich podstawowych praw pacjenta istnieją równie ważne, ale często się o nich zapomina, np. prawo do godności i intymności. Przebywając w szpitalu akademickim trzeba liczyć się z tym, że przy operacjach, na obchodach będzie towarzyszyć lekarzowi prowadzącemu duża liczba studentów medycyny. Czy w takim przypadku nie będzie nagminnie dochodzić do łamania przepisów? Czy z powodu braku miejsca w szpitalu położenie pacjenta na korytarzu nie jest sprzeczne z zasadą poszanowania pacjenta?

Na straży wszystkich praw ustawowych stoi Rzecznik Praw Pacjenta, który powoływany jest przez Prezesa Rady Ministrów spośród osób o odpowiednich kwalifikacjach.

Do niego pacjenci kierują wnioski, jeśli ich uprawnienia nie są przestrzegane. Czytając przepisy ustawy ma się wrażenie, że pacjent jest podstawowym dobrem szpitala. Posiada same prawa, których nie wolno nie przestrzegać. Rzeczywistość jednak szybko i boleśnie weryfikuje te wyobrażenia.