Opieka. Jeżeli mamy taką możliwość, możemy zaoferować choremu naszą opiekę. Wszystko zależy od tego, jak poważny jest stan danej osoby i jak intensywnego leczenia ona wymaga. Jeśli mamy do czynienia z chorobą przejściową i chory nie wymaga stałej opieki, możemy na przykład codziennie do niego wpadać i zrobić zakupy, przygotować posiłek czy posprzątać. Jest to bardzo konkretna pomoc, która dla osoby leżącej w łóżku na pewno wiele znaczy. Jeżeli zaś chory znajduje się w szpitalu, powinniśmy go regularnie odwiedzać, przynosić rzeczy, których potrzebuje i interesować się jego stanem zdrowia.

Pomoc finansowa. Osoby, które mają taką możliwość, mogą oferować choremu wsparcie finansowe. Leki na niektóre schorzenia są bardzo drogie i dla wielu osób, na przykład żyjących ze skromnej emerytury, po prostu na nie nie stać. W poważniejszych chorobach konieczne mogą okazać się środki opatrunkowe czy materac przeciwodleżynowy. Jeśli więc możemy wesprzeć materialnie osobę w takiej potrzebie, powinniśmy to rozważyć.

Wsparcie psychiczne. Bardzo istotne jest także psychiczne podbudowanie chorego w rodzinie. Już sama nasza obecność może okazać się dla takiej osoby niezwykle ważna. Warto zatem dzwonić z zapytaniem o zdrowie, odwiedzać chorego i dotrzymywać mu towarzystwa. Powinniśmy dodawać naszemu bliskiemu otuchy, żartować i odwracać jego uwagę od dolegliwości, na które cierpi. W wielu chorobach, nawet tak poważnych jak rak, nastawienie psychiczne pełni olbrzymią rolę w kuracji leczniczej. W tej materii zaś możemy naprawdę wiele zrobić dla bliskiej osoby. Spróbujmy wzmocnić motywację chorego do walki z chorobą, pokażmy mu, że jest niezastąpiony i bardzo nam na nim zależy.

Drobne przysługi. Niezmiernie ważne są również drobne przysługi dla chorej osoby. Możemy na przykład wypożyczyć dla niego kule, jeśli złamał nogę, kupić leki w aptece, podwieźć do ośrodka zdrowia. Sami zaproponujmy odebranie bliskiej osoby ze szpitala i zainteresujmy się, czy czegoś nie potrzebuje. Czasami nawet najdrobniejszy uczynek może okazać się dla takiej osoby bezcenny. Wymaga to jednak dobrej woli i poświęcenia odrobiny czasu. Dzięki takim gestom my sami również poczujemy się lepiej i będziemy mieli poczucie, że jesteśmy ludźmi, na których można polegać.

Kuchnia – miejsce koszmarne. Mianem anoreksji określa się poważne zaburzenia odżywiania, których podstawowymi objawami są lęk przed jedzeniem i utrata wagi. Najczęściej zapadają na tę chorobę młode kobiety i dziewczynki w wieku dojrzewania. Jednak kiedy jedna osoba w rodzinie zachoruje na anoreksję, odżywianie staje się problemem całej rodziny. Kuchnia zaczyna się bardzo źle kojarzyć nie tylko anorektyczce, ale również wszystkim domownikom. Najważniejszym tematem stają się posiłki – ich przyrządzanie, kaloryczność, ilość, częstotliwość. Rodzina przestaje żyć normalnym trybem, ponieważ jej codzienność zostaje zdominowana przez temat jedzenia. Rodzice muszą się wcielić w rolę kontrolerów nieustannie sprawdzających swoje dziecko. Zmianie ulega cały dotychczasowy rozkład zajęć, ponieważ ktoś musi czuwać nad anorektyczką przy każdym posiłku, czyli mniej więcej sześć razy dziennie.

Stosunki z rodzeństwem. Taka sytuacja jest szczególnie trudna w rodzinach, w których jest więcej niż jedno dziecko. Rodzeństwo anorektyczki pomimo wsparcia i zrozumienia najczęściej czuje się pokrzywdzone i niedocenione. Ponadto istnieje poważne ryzyko, że również samo rodzeństwo, zwłaszcza siostra osoby dotkniętej anoreksją, również zachoruje. Tego typu zaburzenia zmieniają więc całkowicie tradycyjne relacje pomiędzy rodzicami a dziećmi i pomiędzy rodzeństwem. Co więcej, żeby leczenie osoby chorej mogło się powieść, cała rodzina musi się zjednoczyć we wspólnej walce, co oznacza w praktyce nieuleganie żadnym próbom manipulacji ze strony anorektyczki.

FBT, czyli Family Based Therapy to nowoczesna metoda leczenia anoreksji propagowana przez autorkę słynnej książki Kiedy jedzenie wymaga odwagi, Harriet Brown. Jej odmienność od tradycyjnych sposobów terapii polega na tym, że anorektyczki nie wysyła się do odosobnionego ośrodka, ale cała kuracja prowadzona jest w domu. Co ciekawe, metoda ta osiąga aż 80 % skuteczności i to w ciągu roku (tradycyjna metoda to 30 – 40%). Klasyczne podejście do anoreksji opiera się na założeniu, że choroba wynika ze złych relacji rodzinnych, dlatego należy anorektyczkę odizolować od rodziny, co paradoksalnie skutkuje tym, że dziewczyna spotyka inne chore, które nawzajem wspierają się w aprobowaniu anoreksji. Tymczasem terapia rodzinna opiera się na przeciwnym stanowisku – że tylko w naturalnych warunkach, dzięki wsparciu najbliższych można uzyskać pełne i trwałe efekty lecznicze.

Zdemaskowanie działań szwagierki. Po pierwsze można zdemaskować strategię szwagierki przed całą rodziną i unaocznić jej manipulacje. Jeżeli jest to osoba toksyczna, może dążyć do skłócenia poszczególnych osób, a następnie zawierania sojuszów przeciwko swoim wrogom. Szwagierka będzie chciała przeciągnąć na swoją stronę na przykład teściów i skompromitować nas w ich oczach. Do tego celu może jej posłużyć naginanie faktów lub mówienie ewidentnej nieprawdy. Trzeba więc zachować czujność i prostować wszystkie fałszywe rewelacje szwagierki. Jeżeli rodzina zorientuje się w zamiarach takiej osoby, być może straci ona swoją pozycję.

Asertywność. Trzeba także uodpornić się na wszystkie podstępne propozycje, jakie może nam składać szwagierka. Bardzo możliwe, że będzie ona na przykład chciała sprowokować nas do jakiejś negatywnej wypowiedzi na czyjś temat, a następnie przekaże naszą opinię dalej. Należy więc uważać na jej podstępną grę. Najlepiej wypracować w sobie postawę asertywną. Nie musimy ulegać wszystkim prośbom szwagierki tylko z tego powodu, że jesteśmy rodziną. Jeżeli na przykład nadużywa ona naszej pomocy, nauczmy się odmawiać. To z pewnością pomoże nam w poradzeniu sobie z toksyczną osobą w rodzinie.

Niezachwiane poczucie własnej wartości. Powinniśmy również zadbać o poczucie własnej wartości. Toksyczne osoby dążą najczęściej do zniszczenia cudzej dobrej samooceny i czasami im się to udaje. Nie dajmy się zatem wciągnąć w serię niekończących się porównać – kto więcej zarabia lub czyje dzieci są grzeczniejsze. Mamy własne życie i nie musimy z nikim konkurować. Zdrowe poczucie własnej wartości zawsze pomaga we właściwym reagowaniu na ukryte zaczepki. Jeżeli zaś szwagierka wyczuje naszą słabość i niepewność, może to wykorzystać przeciwko nam.

Zerwanie kontaktów. W skrajnych wypadkach, kiedy toksyczna osoba z rodziny zaczyna się wtrącać do naszego życia, możemy po prostu zerwać z nią kontakt. Szwagierka nie jest najważniejszym członkiem rodziny i nie musimy znosić jej ciągłych manipulacji. Mamy prawo przeżyć swoje życie w spokoju. Rolą rodziny jest przede wszystkim wzajemne wsparcie, taki jest najgłębszy sens jej posiadania. Jeżeli zaś rodzinne relacje przekształcają się w swoją własną karykaturę, nie ma potrzeby ich utrzymywać.

Odcięcie się od przeszłości. Termin „toksyczni rodzice” został upowszechniony przez amerykańską terapeutkę, Susan Forward, która w swojej książce na ten temat doradza osobom z podobnymi problemami, aby odcięli się od swojej przeszłości. Istota toksycznych relacji polega bowiem na swoistym współuzależnieniu dzieci od destrukcyjnych zachowań rodziców. Może to być na przykład wejście w rolę opiekuna ojca-alkoholika albo hipochondrycznej matki. Pierwszy krok na trudnej drodze do poradzenia sobie w dorosłym życiu z toksycznymi rodzicami polega zatem na zyskaniu świadomości, że rodzina miała ogromne wady i zadała nam cierpienie, ale my nie musimy z nim współistnieć. Możemy przeszłość zostawić za sobą.

Konfrontacja. Odcięcie od tego, co było, nie nastąpi jednak od razu. Musimy pokonać kolejne etapy uwalniania się od toksycznych więzów, jakie łączą nas z rodzicami. Bardzo ważnym momentem jest dokonanie tak zwanej konfrontacji. Polega ona na bezpośrednim spotkaniu z rodzicami i powiedzeniu im w oczy o wszystkim, czym nas zranili. Jest to prawdopodobnie najtrudniejszy moment całego procesu, ponieważ latami uczyliśmy się żyć na warunkach dyktowanych przez rodziców. Najczęściej zaś najważniejszym z nich była konieczność ukrywania własnych uczuć, słabości i lęku. Tym razem musimy wszystkie emocje wyciągnąć na zewnątrz. Poza tym trudność konfrontacji wiąże się również z reakcją rodziców. Niestety rzadko zdarzają się sytuacje, kiedy rodzice przyznają się do błędu i następuje porozumienie. Często dzieje się wręcz przeciwnie. Jeżeli ktoś nie czuje się na siłach, żeby bezpośrednio zmierzyć się z rodzicami, może napisać list, w którym wyrazi to, co leży mu na sercu.

Samodzielność. Po swoistym oczyszczeniu, jakim jest konfrontacja z rodzicami, przychodzi czas na samodzielne życie. Nie chodzi o to, że należy odciąć się od rodziców i udawać, że się ich nie zna, ale o to, że musimy się nauczyć podejmować w pełni niezależne decyzje. Toksyczni rodzice nieustannie manipulują swoimi dziećmi, wykorzystując swoją chorobę, słabość albo moralny autorytet do tego, żeby ciągle kierować ich życiem. Manipulacja zawsze ma charakter ukryty, dlatego tak trudno ją rozpoznać i się jej przeciwstawić. Można jednak to zrobić, jeśli tylko nie zabraknie nam odwagi.

Wyciągnięcie dłoni. Jeżeli zależy nam na przyjaciółce, warto zrobić pierwszy krok do pogodzenia, a nie unosić się zranioną dumą. Z pewnością koleżanka, nawet jeśli jest na nas bardzo zła, również przeżywa zerwanie przyjaźni i nie ma pewności, czy właśnie tak powinno się stać. Można więc po prostu zadzwonić do przyjaciółki i zaproponować jej spotkanie. Istnieją duże szanse, że dziewczyna nie odmówi, ponieważ też będzie chciała wyjaśnić niektóre kwestie. Spotkanie zaś da nam możliwość odzyskania uczuć przyjaciółki.

Szczera rozmowa. Na pewno nie obejdzie się bez szczerej rozmowy. Nawet jeśli zawiniłyśmy wobec przyjaciółki, trzeba dać jej do zrozumienia, że tego bardzo żałujemy i zależy nam na kontynuowaniu przyjaźni. Być może też przyjaciółka źle zrozumiała nasze intencje i doszło miedzy nami do fatalnego nieporozumienia. Warto zatem wyjaśnić sobie wszystkie przykre kwestie i zamknąć je raz na zawsze. Musimy się podczas takiej rozmowy zdobyć na prawdomówność i powstrzymać się od bolesnych ocen. Może za surowo osądziłyśmy przyjaciółkę i powinnyśmy ją przeprosić.

Zaproponowanie rozejmu. Trzeba również wyjść z propozycją zawarcia rozejmu. Prawdopodobnie przyjaciółka czeka na nasz krok i przyjmie wyciągniętą dłoń. Powiedzmy więc, że chciałybyśmy, aby wszystko, co było złe, odeszło w niepamięć i nigdy się już nie powtórzyło. Być może uda nam się wzajemnie sobie wybaczyć i nie niszczyć naszej przyjaźni. Sam pokojowy gest z naszej strony dużo znaczy i na pewno zostanie doceniony przez przyjaciółkę. Nie wahajmy się zatem poprosić koleżanki o przemyślenie tej propozycji.

Łatwiej zburzyć niż naprawić. Powinnyśmy się również odwołać do tego, co dotąd budowało naszą przyjaźń. Mamy przecież wiele pięknych, wspólnych wspomnień, nie raz wspierałyśmy się nawzajem i przeszłyśmy już przez niejeden kryzys. Poruszmy zatem te emocjonalne struny w duszy przyjaciółki. Ona na pewno nie jest zadowolona z tego, że to, co było tak długo budowane, nagle się rozpadło. Na miano przyjaciela trzeba zasłużyć, jest to więź, która powstaje latami i nigdy nie wiadomo, czy kiedyś z kimś innym uda nam się zbudować jeszcze podobną bliskość. Przyjaźń to rodzaj miłości, dlatego warto o nią walczyć.

Tik-tak, czyli tykający zegar biologiczny. Każdy chyba pamięta świetną scenę z Bridget Jones, w której bohaterka-singielka musi się zmierzyć z armią cioć i wujków podczas świątecznego przyjęcia. Ciągle słyszy wówczas o nieubłaganym biegu czasu, którego nie da się zatrzymać, a który daje jej coraz mniejsze szanse na zostanie mamą. To rzeczywiście najczęstsza forma krypto-ataku na singla, jakiego dokonuje rodzina. Jak się przed nim obronić? No cóż, być może najlepszym wyjściem byłoby unikanie rodzinnych zjazdów, jest to jednak prawie niemożliwe. Warto więc podejść do całej sprawy z poczuciem humoru i potraktować pytania krewnych całkowicie pobłażliwie, tak aby osoby, które je zadają poczuły, że złośliwość ukryta w ich niewinnym pytaniu dotyka przede wszystkim ich samych. To coś na zasadzie postawy mówiącej „no tak, to ciocia Joasia, ona musi zadawać te niemądre pytania”.

Opowiedz nam swoją historię. Innym przykrym doświadczeniem dla singli podczas rodzinnego zjazdu jest przysłowiowe wiercenie dziury w brzuchu. Każda z dawno niewidzianych osób, chce dokładnie wiedzieć, dlaczego do tej pory nie udało się kawalerowi czy pannie znaleźć swojej drugiej połowy. Jak sobie z tym radzić? Można na przykład szczegółowo opowiadać krewnym o wszystkich swoich podróżach, awansach w pracy i tej górze pieniędzy, której nie udałoby się nam zdobyć, gdybyśmy mieli na głowie dom i pieluchy. Zwykle relacjonowanie swoich sukcesów działa na ludzi jak zimny prysznic i z pewnością nie będą chcieli zadawać już dalszych pytań.

Lubię swoje życie. Najlepiej zjawić się na rodzinnym zjeździe z uśmiechem na stałe przyklejonym do twarzy. Jeżeli będziemy wprost emanować szczęściem i zadowoleniem ze swojego życia, już na wstępie wytrącimy z rąk ewentualnym adwersarzom wszystkie argumenty na temat tego, jak życie w samotności jest ciężkie i przykre. Być może nawet zadowolony singiel będzie miał szczęście i nikt nie poruszy kwestii jego trybu życia.

Mam prawo do własnych decyzji. Wszystkie zaś otwarcie uszczypliwe uwagi można kwitować jakąś ironiczną ripostą. Warto pokazać, że mamy prawo do własnego wyboru określonego losu i nie musimy się poddawać niczyjej presji.

Jesteśmy nie do zastąpienia. Musimy zacząć od siebie samych. Jeżeli odczuwamy zazdrość o przyjaciółkę, prawdopodobnie oznacza to, że wydaje nam się, iż nasza pozycja w rodzinie jest słaba i ktoś może jej zagrozić. Bywają różne modele rodziny, być może w naszym otwarte okazywanie sobie uczuć jest niemożliwe, dlatego miłe traktowanie przyjaciółki budzi w nas niechęć. Tak naprawdę każdy z członków rodziny jest nie do zastąpienia i nawet jeśli bliscy wstydzą się manifestować swoich emocji w stosunku do nas, nie powinnyśmy postrzegać tego jako braku miłości. Mamy w domu własne ustalone miejsce i nikt na pewno nas go nie pozbawi.

Ograniczenie kontaktów z przyjaciółką. Jeżeli przeszkadza nam nieustanna obecność przyjaciółki na rodzinnych spotkaniach, możemy ograniczyć z nią kontakty. Nie musimy zapraszać jej na wszystkie okazje. Możemy nawet zasugerować, że dana uroczystość jest tylko dla najbliższych członków rodziny i nie będzie nikogo spoza tego grona. Przyjaciółka w końcu sama zrozumie, że być może nazbyt spoufaliła się z naszą rodziną i nabierze trochę dystansu. Możemy zacząć się spotykać z koleżanką głównie poza domem lub więcej bywać u niej. Wszystko to odsunie nieco przyjaciółkę od naszej najbliższej rodziny.

Sam na sam z rodziną. Jeśli czujemy niedosyt rodzinnych uczuć, możemy zorganizować jakieś rodzinne przyjęcie z zaznaczeniem, że jest ono tylko dla najbliższych. Wtedy będziemy mieć rodzinę tylko dla siebie, a przyjaciółka nie będzie odciągać od nas niczyjej uwagi. Aby być postacią centralną, warto przygotować kilka atrakcji. Można na przykład przyrządzić samodzielnie smaczną kolację albo urządzić wspólne karaoke. Taka okazja od czasu do czasu przywróci dawne relacje w rodzinie i pozwoli nam się poczuć potrzebnymi i kochanymi.

Rozmowa z najbliższymi. Jeśli zdobędziemy się na odwagę, możemy także porozmawiać z rodziną o przyjaciółce i zapytać, czy bliscy nie uważają, że trochę zdominowała ona rodzinne relacje. Może rodzina się zastanowi nad tą sugestią i przyzna nam rację. Nawet zaś jeśli tak się nie stanie, to bliscy przynajmniej otrzymają od nas sygnał, że brakuje nam ich uwagi i czujemy się nieco pominięte. Być może wtedy sami okażą nam więcej zainteresowania.

Nie mam pieniędzy, ale mam rodzinę. Pomimo że bankructwo jest ogromnie trudne doświadczeniem, trzeba znaleźć w swojej sytuacji jakieś pozytywy. Nawet jeśli wydaje się, że straciliśmy kompletnie wszystko, jeżeli dłużej się zastanowimy, dojdziemy do wniosku, że jednak coś nam pozostało. Wokół nas znajduje się kochająca rodzina, a to już bardzo wiele. Możemy się na niej oprzeć, a wiadomo, że w każdej wspólnocie jest siła. Nie ma sytuacji, z której nie byłoby żadnego wyjścia. Wspólnie zaś możemy wymyślić jakieś rozwiązanie. Paradoksalnie bardzo często w sytuacjach skrajnie kryzysowych w niektórych osobach ujawniają się takie pokłady pomysłowości i energii, o które byśmy nigdy ich nie podejrzewali.

Zarobię po raz kolejny. Każdy kryzys jest szansą na pozytywną zmianę. Tę prawdę potwierdzają wszyscy znawcy ekonomii. To że jedna opcja zarobienia pieniędzy się nie powiodła, nie znaczy, że nie uda się też kolejna. Powinniśmy zatem obudzić w sobie pozytywne myślenie. Z pomocą mogą nam przyjść takie metody pracy z własną osobowością, jak choćby NLP, czyli neurolingwistyczne programowanie umysłu. Opiera się ono na założeniu, zgodnie z którym mamy szansę wiele osiągnąć, jeśli nasze myśli i słowa będą zgodnie współdziałały w projektowaniu pozytywnego obrazu siebie i przyszłości.

Mam pomysł na przyszłość. Warto zatem nie skupiać się na tym, co się nie udało, ale poszukiwać innej drogi rozwoju. Oczywiście w wypadku bankructwa musimy się zmierzyć z poważnymi kłopotami finansowymi. Powinniśmy zatem skupić się na tym, żeby dokonać oszczędności we wszystkich sferach, w których możemy. Za wszelką cenę musimy dążyć do utrzymania płynności finansowej, dlatego możemy znaleźć tymczasową pracę, która pozwoli nam na ratalną spłatę długów. W pewnym sensie dobrze jest w tym wypadku uruchomić typowe amerykańskie myślenie. Mit o tym, że każdy może zostać milionerem, prowokuje bowiem u Amerykanów postawę przedsiębiorczą. Legendarne są historie o bankrutach, którzy zatrudniają się u swoich szoferów, by po raz kolejny zarobić milion. Jeśli mamy się rodzinę, dla której warto się starać, nasza motywacja znacznie wzrasta.

Pokonywanie trudności mnie wzmacnia. Pamiętajmy również, że wszelkie problemy, a zwłaszcza te najtrudniejsze mogą wzmocnić siłę naszego charakteru. Jeżeli uda nam się wyjść cało z opresji, zyskujemy wiarę w swoje możliwości i wiemy, że poradzimy sobie w każdej sytuacji.

Pieniądze narzędziem manipulacji. Po pierwsze pomoc finansowa może okazać się pułapką dla osób, które z niej korzystają. Czasami na przykład rodzice lub teściowie, kiedy ich dzieci wchodzą w związek małżeński, udzielają im znacznego wsparcia materialnego, ale później wykorzystują ten fakt, manipulując decyzjami pary. Decydują zatem, jak powinno wyglądać ich mieszkanie lub gdzie powinni spędzić wakacje. W takim wypadku pomoc finansowa staje się narzędziem kontroli. Rządzi tu zasada, zgodnie z którą coś Ci ofiaruję, ale w zamian oczekuję konkretnych działań. Jeszcze bardziej niebezpieczne jest finansowe uzależnienie od kogoś z rodziny. Jeżeli ktoś kontroluje nas bowiem w sferze ekonomicznej, to znaczy, że ma nad nami władzę zawsze i wszędzie.

Dobry zwyczaj – nie pożyczaj. Pomoc finansowa może popsuć dobre stosunki w rodzinie również w innym sensie. Otóż, czasami bywa ona niekorzystna dla osób, które decydują się jej udzielić. Niektórzy ludzie używają bowiem więzów rodzinnych do materialnego wykorzystywania najbliższych. Ciągle zjawiają się oni z prośbą o kolejne wsparcie i próbują wyłudzić, ile tylko się da. Nietrudno się domyślić, że miarka w końcu się przebierze i rodzina znajdzie się w poważnym konflikcie. Pieniądze mogą zepsuć nawet najbardziej zgodne relacje, zwłaszcza jeśli jedna ze stron nie ma zamiaru zwrócić zaciągniętego długu. Ponadto takie zobowiązania trudno odzyskać. Najczęściej z rodziną nie spisujemy bowiem żadnych oficjalnych umów potwierdzających pożyczkę.

Zazdrość. Innym przypadkiem jest natomiast sytuacja, kiedy pomoc finansowa udzielona komuś z rodziny staje się przyczyną zazdrości innych krewnych. Najczęściej dzieje się tak wtedy, gdy rodzice pomagają jednemu ze swoich dzieci bardziej niż innym. Kłótnie o to, kto dostał najwięcej i komu się bardziej należało niejednokrotnie trwają latami, a wzajemny żal tak bardzo się potęguje, że rodzeństwo przestaje ze sobą utrzymywać kontakt. Takie historie zna niemal każda rodzina, dlatego zwykle poważnie się zastanawiamy, zanim udzielimy komuś materialnego wsparcia. Konsekwencje tej pomocy mogą się okazać zupełnie odmienne od tych, których się spodziewaliśmy i zamiast spoić rodzinę, często dokonują trwałych podziałów.

Bezpośrednia reakcja. W wypadku, kiedy spotykamy się z brakiem szacunku ze strony siostrzenicy, powinniśmy natychmiast zareagować. Nie możemy dopuścić, żeby córka siostry zwracała się do nas agresywnie czy też ośmieszała nas przy innych. Takie zachowanie zawsze świadczy o złych manierach i my, jako dorośli, musimy na nie zwracać uwagę. Od razu zatem gdy spotkamy się z jakimś przejawem braku szacunku, bezpośrednio zwróćmy siostrzenicy uwagę. Powiedzmy jej, że w każdej rodzinie obowiązuje pewna hierarchia i jeśli chce się uchodzić za osobę dobrze wychowaną, należy się do niej stosować. Zamiast jednak wielkiego oburzenia, zastosujmy raczej ironiczną ripostę. To zawstydzi siostrzenicę i uzmysłowi jej własny brak taktu.

Rozmowa z siostrą. Jeżeli brak szacunku nie był tylko incydentem, ale zaczął się powtarzać, porozmawiajmy z siostrą o jej metodach wychowawczych. Być może w natłoku codziennych obowiązków nie zauważyła ona, że z jej dzieckiem dzieje się coś złego. Siostra na pewno powinna wiedzieć o zachowaniu córki. Poza tym ma ona na swoje dziecko największy wpływ. Trzeba zatem poruszyć ten temat i dowiedzieć się, co siostra zamierza zrobić w tej sprawie. Możemy również coś jej doradzić. Jeśli na przykład siostrzenica przechodzi trudny okres dojrzewania, być może jest to tylko niegroźny etap buntu. Istnieje jednak również możliwość, że wpadła w jakieś złe towarzystwo i zaczęła przejmować jego zwyczaje. W takim wypadku siostra, jako matka, powinna zareagować zdecydowanie, a nawet skorzystać z pomocy psychologa czy pedagoga zajmującego się młodzieżą.

Zwrócenie uwagi na forum rodziny. Jeżeli nasze zabiegi nie skutkują, można zwrócić siostrzenicy uwagę w obecności całej rodziny. To przyniesie przynajmniej taki efekt, że dziewczyna raczej nie ośmieli się ponownie potraktować nas bez szacunku. W pewnych wypadkach tylko zdecydowane działanie może przynieść dobry efekt. Jesteśmy w końcu dorośli i nie możemy nikomu pozwolić na jawne lekceważenie naszej osoby, nawet jeśli spotyka nas ono ze strony osoby, którą pamiętamy jako słodkiego i uroczego bobasa.