W sądach powszechnych działają wydziały pracy i ubezpieczeń społecznych, które zajmują się rozstrzyganiem takich sporów.
Sprawy z zakresu prawa pracy to sprawy dotyczące:
– roszczeń ze stosunku pracy lub związanych ze stosunkiem pracy
– ustalenie istnienia stosunku pracy, jeżeli łączący strony stosunek prawny, wbrew zawartej między nimi umowie, ma cechy stosunku pracy – gdy zawarto umowę zlecenia, a zleceniobiorca faktycznie wykonuje obowiązki wynikające ze stosunku pracy
– dochodzenia odszkodowań od zakładu pracy na podstawie przepisów o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych
Pracownik w każdym wypadku może dochodzić swoich roszczeń wynikających ze stosunku pracy przed sądem, co wynika bezpośrednio z prawa pracy1. Pozew do sądu pracownik może wnieść:
– do sądu właściwości ogólnej (czyli sąd właściwy dla miejsca zamieszkania pozwanego pracodawcy lub jego głównej siedziby)
– do sądu, w którego okręgu praca jest, była lub miała być wykonywana
– do sądu, w którego okręgu znajduje się zakład pracy2
Powyższa właściwość jest właściwością miejscową, odnosi się do siedziby sądu. Inna właściwość, tzw. właściwość rzeczowa, dotyczy rozróżnienia, kiedy właściwym w I instancji jest sąd rejonowy, a kiedy sąd okręgowy.
Najwięcej pozwów z prawa pracy jest rozstrzyganych przez sądy rejonowe. Do właściwości sądów rejonowych – bez względu na wartość przedmiotu sporu – należą sprawy:
– z zakresu prawa pracy o ustalenie istnienia stosunku pracy
– sprawy o uznanie bezskuteczności wypowiedzenia stosunku pracy
– sprawy o przywrócenie do pracy i przywrócenie poprzednich warunków pracy lub płacy oraz łącznie z nimi dochodzone roszczenia
– sprawy o odszkodowanie w przypadku nieuzasadnionego lub naruszającego przepisy wypowiedzenia oraz rozwiązania stosunku pracy
– a także sprawy dotyczące kar porządkowych i świadectwa pracy oraz roszczenia z tym związane3
Z kolei do sądu okręgowego należy wnieść powództwo, jeżeli wartość przedmiotu sporu przewyższa siedemdziesiąt pięć tysięcy złotych, a sprawa nie dotyczy żadnego z powyższych roszczeń. Przykładowo, do właściwości sądu okręgowego należą sprawy o odszkodowanie z tytułu zawinionego przez pracodawcę wypadku przy pracy, jeżeli żądana suma odszkodowania przekracza kwotę 75.000 zł lub o zapłatę zaległego wynagrodzenia za pracę, jeżeli jego wartość również przekracza łącznie 75.000 zł.
Sąd właściwy może jednak (na zgodny wniosek stron) przekazać sprawę do rozpoznania innemu sądowi równorzędnemu. Kodeks postępowania cywilnego wymaga, aby za takim przekazaniem sprawy przemawiały względy celowości. Są to np. okoliczności związane z miejscem pobytu stron, miejscem zamieszkania większości świadków czy inne istotne przyczyny.
Jeżeli nawet określone roszczenie wskazane w pozwie nie może zostać rozpatrzone w drodze sądowej (droga sądowa jest niedopuszczalna), to wniesienie pozwu do sądu przez pracownika sprawi, że sąd przekaże sprawę właściwemu organowi. Pracownik może działać samodzielnie wnosząc pozew lub przez pełnomocnika – adwokata, radcę prawnego czy inspektora pracy. Jeżeli działa przez pełnomocnika, pozew należy wnieść pisemnie do sądu. Pracownik działający bez pomocy profesjonalnego pełnomocnika może zgłosić w sądzie właściwym powództwo ustnie do protokołu, wskazując jakie roszczenia ma względem pracodawcy.
Sądy często zachęcają strony do zawarcia ugody, gdyż przyspieszy to czas trwania postępowania, a ugoda zawarta przed sądem lub uznana przez sąd może stanowić skuteczny tytuł egzekucyjny. Sąd bada działanie pracownika, zwłaszcza zaś może uznać, że zawarcie ugody, cofnięcie powództwa, sprzeciwu czy środka odwoławczego przez pracownika jest niedopuszczalne – gdy narusza słuszny interes pracownika.
Jakie jest Wasze doświadczenie w sprawach pracowniczych? Czy sądziliście się z nieuczciwym pracodawcom? Podzielcie się swoimi doświadczeniami
1. Art. 242 Prawa pracy
2. Art. 461 § 1 K.p.c.
3. Art. 461 § 1 (1) K.p.c.
