Samokształcenie jest to nabywanie kompetencji i wiedzy, tak w obszarze nauk ogólnych, jak i zagadnień zawodowych, poprzez własną, samodzielną naukę. Jest to proces, który często towarzyszy kształceniu ustawicznemu. W odróżnieniu od tradycyjnie rozumianego kształcenia, podczas samokształcenia nauczanie przebiega pod kontrolą i według założeń osoby uczącej się. Nie ma tu miejsca na cele czy nadzór nad postępami, pochodzące z „zewnątrz”, jest jednak przyzwolenie na czerpanie wiedzy od innych, na korzystanie z ich pomocy. Samokształcenie to wewnętrzna potrzeba poszerzania swoich umiejętności i znajomości zagadnień w określonych zakresach.
Uwaga!
Tak rozumiane samouctwo wymaga dojrzałości osoby uczącej się. Podstawowym elementem jest tu oczywiście motywacja do zdobywania wiedzy, która stanowi filar do wejścia na drogę samokształcenia. Świadome stawianie przed sobą celów, określanie metod ich realizacji, poszukiwanie potrzebnych danych, ich poprawna analiza i synteza z utrwalonymi już treściami, są procesami skomplikowanymi i trudnymi do przeprowadzenia, jeśli nie ma się w nich wprawy. Jednak jest to zdolność podlegająca ćwiczeniu, jak każda inna.
Osiąganie dojrzałości w kontekście samouctwa, jej przebieg i kolejne etapy opisuje Stadialny model rozwoju samokształcenia. Opiera się on na czterech fazach, przez które przechodzi osoba ucząca się. Pierwsze stadium to czas, gdy w nauce niezbędne jest wsparcie eksperta (nauczyciela). On odpowiada za wyznaczanie założeń programowych, za dobór metod ich realizacji, jest wyrocznią dla wątpliwości i źródłem informacji o ocenie efektów uczenia się. Etap ten charakteryzuje się silną zależnością ucznia od nauczyciela. Przechodząc do drugiego stadium rozwoju samokształcenia, uczący się jest zmotywowany do nauki i zaczyna umieć samodzielnie wyznaczać swoje cele. Trzecie stadium to okres, gdy nauczyciel staje się bardziej partnerem, koordynatorem nauczania, a uczący się osiąga dużą niezależność w realizacji procesu zdobywania wiedzy. Ostatni etap rozwoju samokształcenia charakteryzuje się już pełną niezależnością samouka, pozwalającą mu działać według własnych założeń i metod, przy ewentualnym korzystaniu z możliwości konsultacji. Jest to stadium kompletnej dojrzałości w rozumieniu umiejętności samokształcenia.
Samokształcenie może być realizowane za pomocą różnych technik. Nauka może być oparta na przykład na literaturze, kursach korespondencyjnych, różnorodnych formach multimedialnych, czerpaniu wiedzy z wiarygodnych źródeł w sieci lub rozwiązaniach oferowanych przez e-learning.
Co myślicie o zajęciach prowadzonych za pomocą metody e-learningu? Mogą być równie skuteczne jak „stacjonarne”? Podzielcie się opiniami.
