Poza sytuacjami, w których prezydent traci swój mandat (takimi jak skazanie za umyślne przestępstwo, śmierć lub zrzeczenie się mandatu), mogą odwołać go też sami wyborcy. [1] Odbywa się to na drodze referendum, do którego nie prowadzi jednak prosta droga.
Szanse na takie odwołanie prezydenta stwarzają trzy sytuacje:
1. Nieudzielenie absolutorium przez radę miasta – jeśli po upływie 9 miesięcy od dnia wyboru wójta i nie później niż na 9 miesięcy przed zakończeniem kadencji prezydenta rada miasta przegłosuje uchwałę o nieudzieleniu prezydentowi absolutorium, po upływie 14 dni będzie mogła podjąć uchwałę o zorganizowaniu referendum. Absolutorium dotyczy wykonywania budżetu i aby je udzielić lub nie wymagana jest bezwzględna ilość głosów radnych ustawowego składu rady. [2]
2. Podjęcie przez radę uchwały o przeprowadzeniu referendum w sprawie odwołania wójta z innej przyczyny niż nieudzielenie absolutorium – wniosek składa co najmniej jedna czwarta ustawowego składu rady, natomiast do przegłosowania samej uchwały wymagana jest większość w postaci co najmniej 3/5 ustawowego składu rady. [3] Jeżeli wniosek nie uzyska jednak wymaganej większości, kolejny będzie można złożyć dopiero po upływie 12 miesięcy. Rada musi brać jednak pod uwagę, że jeżeli prezydent nie zostanie odwołany w referendum , to rada zostanie rozwiązana.
3. Złożenie wniosku o odwołaniu prezydenta przez samych mieszkańców – ponieważ referendum ws. odwołania prezydenta prawo traktuje jako referendum gminne, z inicjatywą w tej sprawie może wystąpić już grupa co najmniej 5 mieszkańców uprawnionych do głosowania. Może to zrobić również partia polityczna lub organizacja społeczna działająca na terenie miasta. Inicjator referendum musi powiadomić opinię społeczną o wystąpieniu z taką inicjatywą [4] oraz w ciągu 60 dni od złożenia powiadomienia prezydenta o zamiarze przeprowadzenia referendum zebrać głosy co najmniej 10 procent uprawnionych do głosowania mieszkańców miasta, którzy poprą tę inicjatywę [5]. 60-dniowy termin nie może być przedłużany. [6] Jeżeli te i inne wymogi zostaną spełnione, komisarz wyborczy wyda postanowienie o przeprowadzeniu referendum w ciągu 30 dni od złożenia wniosku mieszkańców. [7]
Ważne!
Wniosek mieszkańców o odwołanie prezydenta może zostać złożony po upływie 10 miesięcy od dnia wyboru organu albo 10 miesięcy od dnia ostatniego referendum w sprawie jego odwołania i nie później niż na 8 miesięcy przed zakończeniem jego kadencji. [8]
Referendum będzie ważne, jeżeli weźmie w nim udział co najmniej 30% uprawnionych do głosowania. [9] Do odwołania prezydenta wystarczy zwykła większość głosów. [10]
Po odwołaniu prezydenta stanowiska tracą również jego zastępcy, a do czasu wybrania nowego prezydenta jego obowiązki prezydenta sprawować będzie osoba wyznaczona przez premiera RP.
Ważne!
O ile stosunkowo łatwe jak na warunki polskiej demokracji wydaje się być odwołanie prezydenta, to należy pamiętać, iż trudniejsze może być odwołanie (przeważnie popierającej go) rady miasta. Ustawodawca wprowadził wymóg stanowiący o tym, że w referendum o odwołaniu rady musi wziąć udział co najmniej 3/5 liczby biorących udział w wyborze rady. [11]
Źródła:
[1] E. Ochendowski „Prawo administracyjne część ogólna” s. 339 Toruń 2002
[2] art. 28a ustawy o samorządzie gminnym z dnia 8 marca 1990 r.
[3] art. 28b ustawy o samorządzie gminnym z dnia 8 marca 1990 r.
[4] art. 12 ustawy o referendum lokalnym z dnia 15 września 2000 r.
[5] art. 4 ustawy o referendum lokalnym z dnia 15 września 2000 r.
[6] Wyrok NSA z 25 listopada 2008 r., sygn. akt II OSK 1544/08
[7] art. 24 ustawy o referendum lokalnym z dnia 15 września 2000 r.
[8] art. 5 ustawy o referendum lokalnym z dnia 15 września 2000 r.
[9] art. 55 ustawy o referendum lokalnym z dnia 15 września 2000 r.
[10] art. 56 ustawy o referendum lokalnym z dnia 15 września 2000 r.
[11] art. 55 ustawy o referendum lokalnym z dnia 15 września 2000 r.
Dlaczego szukacie takich informacji? Czy okazały się pomocne?
