Jak organizować pracę firmy po śmierci wspólnika?

Nie posiada ona osobowości prawnej, jej majątek stanowi w rzeczywistości współwłasność łączną zawiązujących ją wspólników. Każdy ze wspólników rozlicza się z uzyskanego w spółce dochodu proporcjonalnie do posiadanych udziałów. Z istoty spółki wynika, że jedną z podstawowych powodów jej istnienia, jest udział w niej co najmniej dwóch osób. Jeżeli więc spółka cywilna jest dwuosobowa to wraz ze śmiercią jednego ze wspólników przestaje istnieć. Jeżeli natomiast wspólników jest więcej niż dwóch, spółka może istnieć nadal.

Ważne są zapisy umowy spółki, przewidujące lub nie, wejście spadkobierców na miejsce zmarłego wspólnika. Jeśli będzie to możliwe spadkobierca wejdzie do spółki, nie ulegnie ona rozwiązaniu, nie mamy do czynienia z likwidacją działalności, a spółka kontynuuje swoją działalność. Posługuje się nadanym jej Numerem Identyfikacji Podatkowej (należy złożyć jedynie aktualizację NIP-D „Informację o wspólnikach spółki cywilnej, jawnej, partnerskiej, komandytowej, komandytowo-akcyjnej lub o spółkach tworzących podatkową grupę kapitałową” oraz aktualizację NIP-2 „Zgłoszenie aktualizacyjne osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, będącej podatnikiem lub płatnikiem”). Jeśli jednak spadkobierca nie wyraża chęci wejścia do spółki, należy dokonać rozliczenia, mając na uwadze przepisy dotyczące wypowiedzenia umowy spółki cywilnej. Spadkobiercom zostać musi wypłacona pieniądzach taka wartość wspólnego majątku, jaki pozostał po odliczeniu wartości wkładów wszystkich wspólników, jaka odpowiadała udziałowi zmarłego wspólnika w zyskach spółki.

Przepisy regulujące kwestię spółek osobowych, w tym spółek jawnych, to art. 22-85 Ustawy z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks Spółek handlowych (Dz. U. z 2000 r. Nr 94, poz. 1037 z późn. zm.). Według kodeksu spółek handlowych w art. 58 pkt 4, śmierć wspólnika powoduje rozwiązanie spółki jawnej, następuje ono w związku z tym z mocy ustawy, bez potrzeby wydawania przez sąd czy też inny organ orzeczenia. Z kolei zgodnie z art. 12 ust. 2 Ustawy z dnia 13 października 1995 r. o zasadach ewidencji i i identyfikacji podatników i płatników (Dz. U. z 2004 r. Nr 269, poz. 2681 z późn. zm.) decyzja o nadaniu NIP wygasa z mocy ustawy, w przypadku podatnika. Jeśli przyjmiemy że w jego miejsce wchodzi spadkobierca, nie ustaje byt prawny podatnika, tym samym nie wygasa decyzja o NIP. Należy złożyć jedynie aktualizację NIP-D „Informację o wspólnikach spółki cywilnej, jawnej, partnerskiej, komandytowej, komandytowo-akcyjnej lub o spółkach tworzących podatkową grupę kapitałową” oraz aktualizację NIP-2 „Zgłoszenie aktualizacyjne osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, będącej podatnikiem lub płatnikiem”. Spółka ewidencjonuje obrót na tych samych kasach i nie ma obowiązku sporządzania remanentu likwidacyjnego dla celów VAT określonego w art. 14 Ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 z późn. zm.). Natomiast konieczne jest sporządzenie remanentu dla celów podatku dochodowego od osób fizycznych.

Jeśli wspólnicy nie życzą sobie, aby spadkobierca przystępował do spółki, Kodeks Spółek Handlowych pozwala zażądać każdemu ze spadkobierców, przekształcenia spółki jawnej w spółkę komandytową i przyznania statusu komandytariusza. Spadkobierca może tego zażądać w terminie do sześciu miesięcy od dnia nabycia spadku. Jeśli nie będzie zgody pozostałych wspólników na przekształcenie, trzeba będzie rozwiązać spółkę. Należąca do spadkobierców część majątku może zostać odkupiona przez pozostałych wspólników, na podstawie umów kupna sprzedaży i w ten sposób pozostali w spółce wspólnicy staną się właścicielami całego majątku spółki. Śmierć jednego ze wspólników nie musi powodować wygaśnięcia umów o pracę zatrudnianych pracowników. Pracodawcą jest spółka, a nie konkretna osoba.