Definicja wypadków przy pracy została zawarta w przepisach Ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (z późniejszymi zmianami). Aby zdarzenie powodujące uraz lub śmierć pracownika zostało uznane za wypadek przy pracy, muszą zostać spełnione łącznie trzy zasadnicze przesłanki:
1. Zdarzenie powodujące uraz lub śmierć pracownika było nagłe
Należy rozumieć tę przesłankę dosłownie. Zdarzenie nagłe to zdarzenie niespodziewane, jednorazowe i następujące bardzo szybko. Przykładowo jest to upadek i uderzenie powodujące obrażenia ciała czy śmierć. Zdarzenie nagłe jest przy tym ciężkie do przewidzenia.
2. Zdarzenie powodujące uraz lub śmierć pracownika zostało wywołane przyczyną zewnętrzną
Przyczyna zewnętrzna oznacza, że wypadek zdarzył się z przyczyn innych niż tylko np. choroba pracownika, który w pewnym momencie ma np. atak padaczki. Przyczyną zewnętrzną są zwłaszcza narzędzia pracy, maszyny i urządzenia służące do wykonywania pracy, siły przyrody, zachowanie innej osoby czy nawet zachowanie samego pracownika, który się po prostu potknął.
Co ciekawe, zdaniem Sądu Najwyższego, zawał serca „może być uznany za wypadek przy pracy, jeżeli nastąpił w czasie wykonywania pracy w normalnych warunkach przez pracownika dotkniętego schorzeniem samoistnym, na skutek przyczyny zewnętrznej lub wystąpienia dodatkowych zdarzeń, które w konkretnych okolicznościach mogą być uznane za współsprawcze przyczyny zewnętrzne”.1
3. Zdarzenie powodujące uraz lub śmierć pracownika nastąpiło w związku z wykonywana pracą
Ustawodawca określa pojęcie „związku z pracą” dokonując wyliczenia. Zdarzenie związane z pracą powstało m.in.:
– podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych,
– podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia pracodawcy,
– w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy (w drodze do pracy),
– w czasie podróży służbowej, chyba że wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań
– przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe2
Za wypadek przy pracy należy uznać także sytuacje związane z wykonywaniem przez pracownika pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług albo umowy o dzieło, jeżeli umowa taka została zawarta z pracodawcą, z którym osoba pozostaje w stosunku pracy. Także pełniąc mandat posła lub senatora można ulec wypadkowi przy pracy.
Pomimo tak jasnych wytycznych, w praktyce pojawiają się wątpliwości dotyczące poszczególnych sytuacji, gdy pracownik co prawda nie wykonuje w czasie zdarzenia obowiązków przypisanych konkretnie jego stanowisku pracy, lecz w inny (celowy) sposób działa w interesie pracodawcy. Także praca dodatkowa na rzecz pracodawcy i podejmowana w jego interesie w czasie trwania urlopu wypoczynkowego może zostać uznana za wypadek przy pracy.
Czy w Waszej pracy zdarzył się jakiś wypadek? Jaki był tego powód? Podzielcie się z nami opiniami!
1. Wyrok Sądu Najwyższego z 25.10.1994 r., II URN 38/94, OSNAP 1995/4/52
2. Art. 3 Ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (z późniejszymi zmianami)
