Rozbój, podobny do wymuszenia rozbójniczego polega na kradzieży mienia z użyciem przemocy wobec ofiary – to nie tylko groźba użycia siły, lecz spełnienie tej groźby – pobicie kończące się zaborem mienia. W rozboju częstym skutkiem jest ciężkie pobicie (do nieprzytomności) oraz uczynienie ofiary bezbronną – zakończone kradzieżą. Co ciekawe, także, gdy pod wpływem groźby gdy pokrzywdzony bez zastanowienia oddaje ze strachem pieniądze, telefon czy inne wartościowe przedmioty mamy do czynienia z przestępstwem rozboju. Jaka kara za to grozi?
– Za dokonany rozbój można zostać pozbawionym wolności od 2 lat do 12 lat. Co ciekawe, przy przestępstwie rozboju można pociągnąć do odpowiedzialności karnej także osobę młodocianą, która ukończyła 15 lat. Jest to ważne, gdyż bardzo często to właśnie młodociani przestępcy są odpowiedzialni za pobicia i kradzieże (rozboje).
Czym zatem jest wymuszenie rozbójnicze i jakie kary za nie grożą? Wymuszenie rozbójnicze, zdaniem Sądu Najwyższego, wymaga aby „celem sprawcy było osiągnięcie korzyści majątkowej, i to niezależnie od źródła jej pochodzenia; korzyść ta nie musi więc pochodzić od osoby, wobec której sprawca kieruje przewidzianą tym przepisem groźbę” (1).Nie musi to być mienie, które ma zostać przekazane sprawcy – może zostać przekazane osobie przez nią wskazanej lub może to być inna korzyść – np. rezygnacja z należnego nam odszkodowania. Również uzyskanie dobrej posady czy przejęcie przedsiębiorstwa może być korzyścią majątkową, do której prowadzi wymuszenie rozbójnicze. . Może to być nie tylko korzyść w postaci pieniędzy, lecz np. wymuszenie pod wpływem groźby zapisu w testamencie, udzielenia zamówienia publicznego czy zmianę kontrahentów.
O wymuszeniach można mówić zawsze, gdy sprawca oddziałuje na pokrzywdzonego groźbą zamachu na życie, zdrowie czy mienie – a więc straszenie pobiciem, zabójstwem czy brutalną (nagłą) kradzieżą lub podpaleniem itp. Często w przypadku działalności gospodarczej grupa osób (np. z konkurencji czy organizacji przestępczych działających nieformalnie) zmusza do płacenia za „ochronę” przed wyżej wymienionymi zagrożeniami. Niestety, takie zachowanie nie jest domeną wyłącznie filmów gangsterskich, takie sytuacje mogą mieć miejsce w rzeczywistym życiu, stąd penalizacja takich zachowań w kodeksie karnym. Wymuszenie rozbójnicze zawsze prowadzi do osiągnięcia korzyści majątkowej przez sprawcę
Wymuszenie rozbójnicze różni się od przestępstwa rozboju przerwą czasową pomiędzy groźbą sprawcy spełnieniem jego żądań przez pokrzywdzonego, która może lecz nie musi mieć miejsca. W tym czasie pomiędzy groźbą, a spełnieniem żądań, pokrzywdzony nie pozostaje pod bezpośrednim wpływem zmuszającego. Możliwe jest także równoczesne wystąpienie groźby i przekazania mienia – np. w przypadku demolowania lokalu lub groźbą zdemolowania, gdy ktoś odmówi zapłacenia sprawcy. Podsumowując, jakie zachowania składają się na wymuszenie rozbójnicze:
– celem jest uzyskanie przez sprawcę korzyści majątkowej (z obojętnie jakiego źródła)
– zachowanie sprawcy opiera się na przemocy, niszczeniu mienia pokrzywdzonego
groźby skierowane do pokrzywdzonego – groźby użycia przemocy, groźby pobicia, zabicia pokrzywdzonego lub osób bliskich należących do jego rodziny,
– skutkiem wymuszenie rozbójniczego jest przekazanie korzyści sprawcy, obojętne czy pochodzą one z majątku pokrzywdzonego czy innych osób, a nawet zaprzestanie prowadzenia działalności gospodarczej przez pokrzywdzonego pod wpływem gróźb czy zastraszenia
– kara przewidziana za takie przestępstwo to pozbawienie wolności od 1 roku do 10 lat (2).
Kodeks karny przewiduje łagodniejszą karę w przypadkach mniejszej wagi, obniżając wymienioną powyżej karę do przedziału od 3 miesięcy do 5 lat (3). Przypadki mniejszej wagi są przede wszystkim brane pod uwagę ze względu na zachowanie się i sposób działania sprawcy wymuszenia, rozmiar czy charakter groźby, wyrządzenie szkody swoim działaniem oraz okoliczności związane z motywacją sprawcy (jego sytuacją osobistą). Co ciekawe, za przestępstwo wymuszenia rozbójniczego nie odpowiadają „jak dorośli” sprawcy młodociani, którzy ukończyli 15 lat. Jest to inaczej niż w przypadku rozboju, gdzie młodociani odpowiedzą za dokonanie rozboju jak osoby dorosłe (4).
Źródła:
1) Wyrok SN z dnia 17 kwietnia 1998 r., sygn. IV KKN 411/97
2) Art. 282 k.k.
3) Art. 283 k.k.
4) Art. 10 § 2 k.k.
Czy uważacie, że kara za to przewinienie jest adekwatna do czynu? Czekamy na Wasze opinie.
