Jednakże przepisy te nie obowiązują w odniesieniu do spadków otwartych po dniu 14 lutego 2001 r., gdyż zgodnie z Wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 31 stycznia 2001 r. sygn. P 4/99 zostały one uznane za niezgodne z art. 64 ust. 1 i 2 w związku z art. 21 ust. 1 i art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Trybunał Konstytucyjny w swoim wyroku uznał, że szczegółowe kryteria dla spadkobierców wymienione w ustawie mają charakter przypadkowy i nie służą ochronie interesów państwa lub porządku publicznego, ochronie środowiska, zdrowia i moralności publicznej.
Do spadków otwartych przed datą 14 luty 2001 r. o dziedziczeniu gospodarstwa rolnego mówiło się w przypadku, gdy w skład spadku wchodziły grunty rolne o powierzchni przekraczającej 1 ha. Przepisy dotyczące dziedziczenia gospodarstw rolnych dotyczyły dziedziczenia ustawowego i zawierały szczególne wymagania, jakie musiał spełnić spadkobierca, by stać się właścicielem całego gospodarstwa lub jego części. Wymagania te w dzisiejszych realiach okazują się trudne do spełnienia. Zgodnie z tymi przepisami, spadkobiercy mieli prawo dziedziczyć z ustawy gospodarstwo rolne, jeżeli w chwili otwarcia spadku:
1) stale pracowali bezpośrednio przy produkcji rolnej albo
2) mieli przygotowanie zawodowe do prowadzenia produkcji rolnej albo
3) byli małoletni lub pobierali naukę zawodu, uczyli się w szkołach
4) byli trwale niezdolni do pracy.1
W związku z powyższym należało uznać, że ich prawo do dziedziczenia zostało ograniczone przez powyższe przepisy, jeżeli nie spełniali wskazanych w ustawie wymagań. Z uregulowań mających na celu ochronę prawidłowej gospodarki rolnej pozostały jedynie przepisy dotyczące podziału gospodarstwa rolnego, które należy do spadku, gdzie stosuje się odpowiednio przepisy o podziale gospodarstw rolnych przy zniesieniu współwłasności.2
Ponadto do zbycia udziału w spadku obejmującym gospodarstwo rolne stosuje się przepisy Ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego.3 Pozostałe reguły dziedziczenia są takie same jak w przypadku innych składników majątkowych należących do masy spadkowej.
Zatem można odziedziczyć gospodarstwo rolne na podstawie testamentu lub przez dziedziczenie ustawowe. Przepisy wskazująca na porządek dziedziczenia z ustawy mają zastosowanie wyłącznie w sytuacji, gdy spadkodawca nie pozostawił ważnego testamentu lub wcale nie spisał testamentu. Jeżeli spadkodawca zmarł po 14 lutego 2001 roku, to ustawowy porządek dziedziczenia wyznaczają przepisy ogólne, bez konieczności stosowania szczegółowych wymogów dotyczących dziedziczenia gospodarstw rolnych.
Pierwszy krąg spadkobierców obejmuje wówczas dzieci spadkodawcy i jego małżonka (część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż 1/4 spadku). Kolejni krewni dziedziczą w przypadku braku osób z I kręgu spadkobierców – gdy nie żyją lub zrzekli się dziedziczenia. Jednakże jeżeli spadkodawca zmarł (nastąpiło otwarcie spadku) przed 14 lutego 2001 r., a do tej pory formalności nie zostały dopełnione, przepisami obowiązującymi będą przepisy szczególne, dotyczące szczegółowych zasad ustawowego dziedziczenia gospodarstw.
1 Art. 1059 kodeksu cywilnego
2 Art. 1070 w zw. z art.213 k.c.
3 Mowa tutaj o Art. 166 oraz art. 3 i 4 ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego (Dz. U. Nr 64, poz. 592)
Czy uważacie, że polskie prawo w odpowiedni sposób reguluje tę kwestię? Dajcie znać w komentarzu.
