Komu przysługują prawa pracownicze?
W polskim systemie prawnym definicja pracownika nie jest wcale prosta i oczywista. Za takiego uznaje się osobę, która została zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę. Nie wlicza się więc tutaj zatrudnionych w oparciu o umowę o dzieło lub zlecenie. Te dwie różnią się przede wszystkim tym, że pracownik jest związany konkretnym rezultatem swej pracy (musi wykonać dzieło) lub starannym działaniem (zlecenie). Nie ciąży na nim jednak wiele obowiązków pracowniczych, ale nie posiada też praw pracowniczych.
Podstawowe prawa pracownicze
Wynikają one przede wszystkim z głównych zasad pracy określonych w art. 10 – 18 (3) kodeksu pracy. Zalicza się do nich:
1) Swobodę wybranej pracy – pracownik może pracować w wybranym przez siebie zawodzie, oczywiście jeśli zostanie na niego przyjęty przez pracodawcę. Prawo do wykonywania przez niego tego zawodu może zostać mu zabronione jedynie w przypadkach określonych w przepisach prawa (np. może to zrobić sąd poprzez zastosowanie środka karnego). Należy jednak pamiętać, że wolność wyboru pracy może zostać też ograniczona przez umowę z pracodawcą dotyczącą zakazu wykonywania innych prac.
2) Prawo do minimalnego wynagrodzenia – ustala się je drodze ustawy i poza skrajnymi sytuacjami żaden z pracowników zatrudnionych na pełen etat nie może otrzymywać niższej pensji.
3) Prawo do poszanowania godności osobistej – pracownik nie może być poniżany, ośmieszany, czy zastraszany. Na przestrzeni lat pracownicy zyskują tu coraz więcej uprawnień, a pracodawca nie tylko sam nie powinien naruszać tych dóbr, ale też chronić pracownika przed naruszaniem ich względem pracownika przez inne osoby.
4) Prawo do równego traktowania – pracownicy powinni mieć równe prawa z tytułu jednakowego wypełniania tych samych obowiązków. Niedozwolone będzie więc faworyzowanie tylko jednego z nich poprzez premie czy wysyłanie na szkolenia. Równe traktowanie powinno być również stosowane przy rekrutacji, zwłaszcza jeżeli chodzi o wiek, płeć, wyznanie, przynależność związkową, orientację seksualną oraz rasę.
5) Prawo do wypoczynku – dotyczy nie tylko płatnych urlopów, ale też przerw w pracy i czasu na odpoczynek pomiędzy okresami pracy (nie można np. pracować nieprzerwanie przez trzy doby).
6) Prawo do bezpiecznej i higienicznej pracy – za naruszenie zdrowia lub życia pracownika pracodawca może odpowiadać nie tylko cywilnie, ale też karnie. Powinien on chronić podwładnych nie tylko przed wypadkami i urazami, ale także przed chorobami zawodowymi. Również i tu prawa pracownicze są sukcesywnie poszerzane.
7) Prawo zrzeszania się – pracownicy muszą mieć zapewniony dostęp do związków zawodowych i nie mogą być w jakikolwiek sposób narażeni na dyskryminację wynikającą z przynależności do tychże związków.
Źródła:
Kodeks pracy z dnia 26 czerwca 1974 r.
Czy informacje zawarte w artykule okazały się pomocne? Zapraszam do komentowania.
