Prawo pierwokupu umożliwia stronie, na rzecz której pierwokup został zastrzeżony pierwszeństwo nabycia własności określonej rzeczy, w sytuacji gdy druga strona podjęła decyzję o sprzedaniu tej rzeczy osobie trzeciej. Prawo pierwokupu powstaje poprzez złożenie oświadczeń woli przez obie strony. Prawo pierwokupu może określać odrębna umowa lub zapis w innym kontrakcie np. w umowie najmu, dzierżawy. Prawo pierwokupu może również wynikać wprost z przepisów prawa, określa się je wówczas ustawowym i przysługuje ono np. Państwowej Agencji Nieruchomości Rolnych, gdy sprzedaż dotyczy gospodarstwa rolnego. Prawo pierwokupu może być ujawnione w dziale III księgi wieczystej oraz jest:
– Niezbywalne – nie można go sprzedać ani dziedziczyć;
– Bezterminowe – nie ulega przedawnieniu.
Na czym polega wykonanie pierwokupu?
Prawo pierwokupu jest uprawnieniem, podmiot, na rzecz którego zastrzeżono pierwokup nie posiada wyłączności na zakup rzeczy, może on, ale nie musi skorzystać z prawa. Sprzedaż rzeczy ruchomej lub nieruchomości obciążonej prawem pierwokupu jest tzw. sprzedażą warunkową. Oznacza to, że o ciążącym na rzeczy prawie pierwokupu należy poinformować kontrahenta. Umowa pomiędzy właścicielem a osobą trzecią dojdzie zatem do skutku jedynie wówczas, gdy uprawiony do pierwokupu nie wykona swojego prawa. Wykonanie prawa pierwokupu polega na złożeniu w terminie (miesiąca przy sprzedaży nieruchomości i tygodnia w przypadku innych rzeczy) oświadczenia o chęci skorzystania z pierwokupu.
Umowa z osobą trzecią staje się wówczas bezskuteczna. Istotne jest, że dokonanie sprzedaży rzeczy osobie trzeciej z pominięciem prawa pierwokupu powoduje odpowiedzialność odszkodowawczą zobowiązanego w stosunku do uprawnionego. Pominięcie prawa pierwokupu przysługującego Skarbowi Państwa, jednostce samorządu terytorialnego, współwłaścicielowi lub dzierżawcy z mocy prawa sprawia, że umowa staje się nieważna. Zgodnie z art. 59 Kodeksu cywilnego uprawniony do prawa pierwokupu może żądać uznania umowy sprzedaży rzeczy osobie trzeciej za bezskuteczną i skorzystać z prawa pierwokupu także w niewymienionych wcześniej przypadkach.
Źródła:
[1] Tomasz Konieczny, Na czym polega i co daje pierwokup?, Gazeta Podatkowa Nr 716 z dnia 2010-11-18, dostępny w Internecie: http://gospodarka.gazeta.pl/firma/1,31560,8711227,Na_czym_polega_i_co_daje_pierwokup_.html.
[2] Czym jest prawo pierwokupu i jak się je stosuje?, Spec.pl, dostępny w Internecie: http://teczka.pl/prawo/prawo-konsumenta/czym-jest-prawo-pierwokupu-i-jak-sie-je-stosuje.
