Jak napisać skargę do Trybunału Konstytucyjnego?

Przykładowo:
– Prawo do swobody wyznania;
– Prawo do godności;
– Prawo do sądu;
– Prawo do zrzeszania się;
– Prawo do zakładania partii politycznych.

Są to prawa osobowe, które bezpośrednio dotykają sfery życia zarówno osobistego, jak i publicznego. Państwo nadaje obywatelowi swobody, które wyjątkowo mogą być ograniczane. Jednak to ograniczenie może być tylko czasowe. Są prawa, których nie można naruszać w żadnych okolicznościach i bez względu na jakiekolwiek wydarzenia. Takim prawem będzie prawo do życia i godności.

Skargę może wnieść każdy obywatel, którego uprawnienia lub swobody obywatelskie zostały naruszone wydaniem wyroku lub decyzji administracyjnej. Dopuszczalna jest skarga związana z działaniami samorządu terytorialnego, który wydając akty prawa miejscowego może w sposób wadliwy ukształtować jakiś obowiązek osoby zamieszkującej na terenie gminy powiatu czy województwa. Podobnie wyrok sądu, może być zgodny z ustawą, ale niezgodny z Konstytucją. Podstawą wszelkich uchwał i aktów wydawanych przez organy samorządowe, organy rządowe jest zawsze ustawa, a ustawa ma umocowanie w Konstytucji, zatem musi być z nią zgodna.

Skarga konstytucyjna jest jednym z trudniejszych pism procesowych, nie tylko ze względu na swój formalizm, ale także na sposób formułowania zarzutu. Niektóre przepisy Konstytucji, którą zawsze należy stosować bezpośrednio, są bardzo ogólne. Dlatego aby nie narazić się na oddalenie skargi, należy dokładnie oznaczyć przedmiot zarzutu. Nie należy powoływać się na artykuły, które określają ogólne zasady np. zasady współżycia społecznego, które są klauzulami generalnymi i w sposób ogólny wyznaczają nam ramy postępowania. To wzorzec, z którego my musimy wyciągać konkretne elementy i dokładnie wskazać sposób naruszenia naszych praw.

Podobnie będzie z zasadą podstawową dla naszego kraju:

Art. 2.
Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej (1).

Powyższy artykuł oznacza fundamentalną zasadę państwa, z niej wynikają wszelkie prawa i obowiązki społeczeństwa wobec państwa oraz państwa wobec społeczeństwa.

Przykład: z art. 2. wynika art. 45. – prawo do sądu.
Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd (2).

W momencie, kiedy państwo poprzez wydanie ustawy blokuje obywatelowi dostęp do sądu, poprzez uznanie, że jakaś sprawa nie należy do drogi sądowej, wówczas w skardze powołujemy się na art. 45. Nie oznacza to, że w ogóle mamy pominąć przepis art. 2. Chodzi o to, żeby zarzut sformułować tak, by było wiadomo, że chodzi nam o art., 45. Zatem przedstawiamy zarzut niekonstytucyjności ze względu na art. 45 w związku z art. 2.

Skargę wnosi się przed Trybunał Konstytucyjny, po wyczerpaniu wszystkich możliwych instancji – sądów powszechnych lub drogi administracyjnej. Zatem jeśli otrzymamy wyrok sądu powszechnego pierwszej instancji, to musimy skorzystać ze wszystkich środków odwoławczych, jakie nam przysługują. Podobnie będzie z decyzją administracyjną. Do skargi (jako załącznik) potrzebna nam będzie decyzja prawomocna. Nie oznacza to decyzji czy wyroku najbardziej aktualnego. Może zaistnieć sytuacja, w której jeden z wyroków będzie oddalony, a zatem nie ma tam merytorycznego rozstrzygnięcia. Dlatego tak ważne jest, aby było to orzeczenie merytoryczne.

Ważną kwestią jest to, że w postępowaniu ze skargi konstytucyjnej nie wnosi się żadnych opłat, gdyż postępowanie to jest wolne od kosztów. Obowiązuje tu przymus adwokacko-radcowski, zatem strona ponosi koszty pełnomocnictwa. Istnieje możliwość przyznania pełnomocnika z urzędu. Jeśli chcemy taki wniosek złożyć, to składamy go tylko i wyłącznie do sądu rejonowego właściwości ogólnej (o niej rozstrzyga miejsce zamieszkania składającego skargę). Nigdy przed Trybunał Konstytucyjny, gdyż nie ma on prawa do rozpatrywania takich wniosków.

W skardze podaje się miejsce i datę sporządzenia skargi – w zwykłym piśmie procesowym taka data i miejsce nie są warunkiem koniecznym skuteczności pisma.

Oczywiście podać należy dane skarżącego: imię i nazwisko, adres. Wszelkie dane pełnomocnika reprezentującego osobę przed Trybunałem Konstytucyjnym, a nawet adres kancelarii oraz dane dotyczące wpisu na listę adwokatów lub radców prawnych (w zależności, z której korporacji zawodowej wywodzi się pełnomocnik).

Przechodząc do kwestii wniosków, jakie zawiera skarga – to oczywiście podane wyżej sformułowanie zarzutu z powołaniem się na konkretny przepis Konstytucji, ale najważniejsza kwestia to precyzyjne wskazanie aktu normatywnego (ustawa, rozporządzenie), z którym związana jest skarga (dokładna nazwa, kto wydał, kiedy została ogłoszona, numer dziennika ustaw, a jeśli akt normatywny nie podlegał ogłoszeniu w dzienniku ustaw, należy wskazać miejsce publikacji).

Następnym warunkiem ważności skargi jest podanie orzeczenia sądu lub decyzji administracyjnej (konieczny załącznik), która bezpośrednio naruszyła prawo.

Na koniec sporządza się uzasadnienie. Przedstawia się opisowo stan faktyczny i (zdaniem składającego skargę) wydanie orzeczenia lub decyzji administracyjnej wpłynęło na konkretną życiową sytuację, na dodatek w takim zakresie, że doszło do naruszenia konstytucyjnych praw obywatelskich. W tej części skargi już formalizm nie obowiązuje. Zatem możemy powoływać się nawet na orzeczenia Sadu Najwyższego, chociaż zdarzają się sytuacje, że te dwie najważniejsze instytucje w państwie mają rozbieżne poglądy. Bywa nawet tak, że opinia na dany temat może być krańcowo odmienna.

Źródła:

1) Art. 2. Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej

2) Art. 45. Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej