Odpowiedzialność za długi spadkowe, które w dodatku znacznie przewyższają masę spadkową (wartość spadku), może oznaczać, że pozostałe spłaty spadkobierca będzie musiał dokonać z własnego majątku. Prawnie nie jest jednak możliwe jednoczesne przyjęcie spadku i zachowanie korzyści dla siebie z wyłączeniem jakiejkolwiek odpowiedzialności za długi spadkodawcy. Tak rażące pokrzywdzenie wierzycieli nie jest zgodne z prawem.
Wierzyciele spadkodawcy mogą zwrócić się do osób dziedziczących majątek od momentu otwarcia spadku, czyli od dnia śmierci spadkodawcy. Zgodnie z prawem, do chwili złożenia oświadczenia o przyjęciu spadku spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko ze spadku (do wysokości spadku). Na złożenie oświadczenia spadkobierca ma czas 6 miesięcy, warto zatem w tym czasie zorientować się, czy spadkodawca był gdzieś zadłużony, ile wynoszą długi i jaki jest ich stosunek do wartości pozostawionego po zmarłym majątku. Od tego zależy w dużej mierze, jakie złożymy oświadczenie i czy chcemy w nim uniknąć odpowiedzialności za długi spadkodawcy.
Możliwe jest złożenie oświadczeń o następującej treści:
– Oświadczamy, ze przyjmujemy spadek w całości (przyjęcie proste) – zatem wraz z długami spadkowymi. Jeżeli majątek jest duży, zaś mamy pewność, że kwota długów jest niewielka – możemy złożyć oświadczenie tej treści. Jeżeli zaś długi spadkodawcy są duże, w razie wyczerpania majątku pochodzącego ze spadku odpowiemy za spłaty wierzycieli z własnego majątku i staniemy się odpowiedzialni za długi w całej ich wysokości.
– Możemy złożyć oświadczenie, że przyjmujemy spadek z dobrodziejstwem inwentarza, co oznacza, że odpowiedzialność za długi spadkowe poniesiemy tylko do wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku. Podobnie, jeżeli po złożeniu oświadczenia okaże się, że istnieją jeszcze inne długi, o których nie mieliśmy pojęcia – za niespłacone zadłużenie również odpowiemy włącznie do granicy wartości spadku.1
– Odrzucenie spadku – złożenie takiego oświadczenia oznacza, że zwalniamy się z odpowiedzialności za długi, ale także nie mamy prawa do spadku. Niestety, nie jest to rozwiązanie idealne, gdyż wierzyciel może wystąpić przeciwko nam o uznanie oświadczenia o odrzuceniu spadku za bezskuteczne w stosunku do niego.2 Prawo takie przysługuje wierzycielowi z mocy przepisów o ochronie wierzyciela w razie niewypłacalności dłużnika. Odrzucenie spadku nie rozwiązuje zatem problemów z długami spadkowymi, ponadto w miejsce spadkobiercy spadek dziedziczyłyby jego dzieci.
Wydaje się zatem, że najkorzystniejsze jest przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza, co nie oznacza, że można dopuszczać się w tym wypadku oszustwa i usiłować zataić składniki majątku, aby – rzecz jasna – obniżyć odpowiedzialność za długi spadkowe. Ograniczenie odpowiedzialności do wysokości stanu czynnego spadku odpada, jeżeli spadkobierca podstępnie nie podał do inwentarza przedmiotów należących do spadku albo podał do inwentarza nieistniejące długi. Wówczas spadkobiercy nie przysługują już uprawnienia, i mimo że złożył oświadczenie o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza, odpowie za pełną wysokość długów spadkodawcy.
Podobne – ograniczenie prawa spadkobiercy do określonej wysokości zapłaty za długi nie obowiązuje, jeżeli przyjął on spadek z dobrodziejstwem inwentarza, spłacając niektóre długi spadkowe oraz jednocześnie wiedział o istnieniu innych długów spadkowych, przekraczających wartość spadku. W takiej sytuacji spadkobierca poniesie odpowiedzialność za te długi, które byłby obowiązany zaspokoić, gdyby spłacał należycie wszystkie długi spadkowe.3
Przy wyborze najskuteczniejszego sposobu uchylenia się od długów spadkowych należy brać pod uwagę zawsze sytuację innych członków rodziny, jeżeli w grę wchodzi zwłaszcza dziedziczenie ustawowe. Przyjęcie przez spadkobiercę spadku z dobrodziejstwem inwentarza wywołałoby skutki prawne także wobec jego najbliższej rodziny, jeżeli nie złożyli oni w ustawowym terminie żadnego oświadczenia.4 Termin na złożenie takiego oświadczenia wynosi 6 miesięcy od dnia powzięcia wiadomości o tytule powołania do spadku.
Do chwili działu spadku (czyli rzeczywistego podziału majątku spadkowego) za długi spadkowe odpowiedzialność ponoszą wszyscy spadkobiercy – solidarnie. Oznacza to, że jeżeli jeden ze spadkobierców spełnił świadczenie i zaspokoił wierzycieli z majątku spadkowego ze swojej części, może on żądać zwrotu od pozostałych spadkobierców tego majątku w częściach, które odpowiadają wielkości udziałów.
Podobnie, do chwili działu spadku solidarnie odpowiadają wraz ze spadkobiercami także osoby, na których rzecz spadkodawca uczynił zapisy windykacyjne.5 Odpowiedzialność za długi spadkowe osoby, na rzecz której dokonano zapisu windykacyjnego, oznacza, że odpowiada ona za długi spadkowe do kwoty stanowiącej wartość przedmiotu zapisu.
1 Art. 1031 K.c.
2 Art. 1024 § 1 K.c.
3 Art. 1032 K.c.
4 Art.1016 K.c.
5 Art. 1034 (1) K.c.
Czy uważacie, że polskie prawo w odpowiedni sposób reguluje tę kwestię? Dajcie znać w komentarzu.
