Przestępstwo [1] określone w art. 178a Kodeksu karnego dotyczy nie tylko prowadzenia pojazdu mechanicznego (w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym) w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego (§ 1) w każdym miejscu, gdzie odbywa się ruch lądowy, wodny lub powietrzny. Także prowadzenie innego pojazdu niż mechaniczny (ale tutaj wyłącznie na drodze publicznej, w strefie zamieszkania lub w strefie ruchu) w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego (§ 2) stanowi przestępstwo – dotyczy to np. jazdy rowerem w stanie nietrzeźwości. Należy uznać, że prowadzącym pojazd jest zatem nie tylko ten, kto osobiście obsługuje urządzenia napędowe i sterujące pojazdem, ale także ten, kto wydaje mu wiążące dyrektywy w tym zakresie. O prowadzeniu pojazdu może być mowa tylko wówczas, gdy pojazd znajduje się w ruchu – nie zaś gdy stoi na poboczu czy pasie awaryjnym.
Co ciekawe, Sąd Najwyższy za współprowadzącego parowóz uznał pomocnika maszynisty [2], zaś za prowadzącego samolot natomiast – kierownika lotów znajdującego się w stanie nietrzeźwości. [3] Wbrew wszelkim zasadom i potocznemu rozumieniu prowadzeniem pojazdu w rozumieniu art. 178a § 1 jest także nadawanie kierunku jazdy przez osobę siedzącą za kierownicą holowanego pojazdu mechanicznego. [4] Z kolei pojazd inny niż mechaniczny. to np. rower, pojazd zaprzęgowy lub napędzany siłą mięśni wózek inwalidzki.
Zagrożenie karne przewidziane dla tego przestępstwa jest surowe i może mieć postać:
– kary grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2 – przewidzianego za popełnienie przestępstwa określonego w art. 178a § 1 k.k. ;
– kary grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku zostanie ukarany sprawca czynu opisanego w § 2 tego przepis, czyli osoba kierująca „innym pojazdem” i znajdująca się w stanie nietrzeźwości;
– kary pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat – orzekanej w wyjątkowych przypadkach, gdy sprawca przestępstwa był już wcześniej prawomocnie skazany za prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego albo za spowodowanie wypadku w komunikacji czy ucieczkę z miejsca takiego wypadku. Zaostrzona kara zostanie również orzeczona, gdy kierowca został ponownie złapany na podwójnym gazie (mimo, ze już raz dopuścił się czynu określonego w art. 178a § 1 k.k.) i w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów za poprzedni wybryk został złapany przez policję w podobnych okolicznościach.
Wysokość zagrożenia karą zależy jednak zawsze od okoliczności danej sprawy – motywów działania sprawcy, który np. w stanie nietrzeźwości wiózł chorą żonę do szpitala, by uratować jej życie. W przypadku popełnienia przestępstwa jazdy pojazdem z stanie nietrzeźwości możliwe jest przecież skorzystanie z odstąpienia od wymierzenia kary (art. 59 k.k.) bądź warunkowe umorzenie postępowania karnego (art. 66 k.k.), jeżeli zachodzą przesłanki wskazane w tych przepisach.
Sama kara może wydawać się mało dotkliwa, najbardziej sprawca odczuje jednak orzeczony przez sąd środek karny w postaci zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych. Tutaj nie ma zbyt wielu możliwości, jeżeli chodzi o uniknięcie odpowiedzialności, gdyż zgodnie z art. 42 § 2 sąd orzeka zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych albo pojazdów mechanicznych określonego rodzaju jeżeli sprawca wypadku komunikacyjnego lub osoba zagrażająca bezpieczeństwu w komunikacji prowadziła pojazd w stanie nietrzeźwości. Także ucieczka z miejsca wypadku, jaki spowodował pijany kierowca oznacza dla sądu wydającego wyrok obowiązek orzeczenia o tego zastosowaniu środka karnego. Sąd może jedynie określić w ramach swojej swobody wyrokowania, czy zakaz ma dotyczyć wszelkich pojazdów mechanicznych czy też pojazdów określonego rodzaju. Zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych wydany w oparciu o przesłanki z art. 42 § 2 kodeksu karnego jest orzekany na czas określony.
Inaczej jest w przypadku tzw. recydywy. Sąd ma obowiązek orzec zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na zawsze, jeżeli sprawca w czasie popełnienia czynu określonego jako spowodowanie katastrofy w ruchu komunikacyjnym spowodował śmierć innej osoby albo ciężki uszczerbek na jej zdrowiu. [5] Także w przypadku spowodowania wypadku z takim skutkiem w postaci śmierci osoby lub ciężkiego uszczerbku na jej zdrowiu przy jednoczesnym pozostawaniu w stanie nietrzeźwości przesądza o zastosowaniu tego przepisu przez sąd. Także ucieczka z miejsca takiego wypadku i pozostawienie pokrzywdzonych bez udzielenia im pomocy spowoduje orzeczenie zakazu prowadzenie wszelkich pojazdów mechanicznych na zawsze.
Kolejną „karą” dla sprawcy przestępstwa polegającego na jeździe pojazdem w stanie nietrzeźwości może być orzeczenie świadczeń pieniężne na określony i wskazany przez sąd cel.
Na zakończenie należy dodać, że nawet jeżeli kierowca nie przekroczy wskazanych na początku artykułu granic zawartości alkoholu we krwi lub wydychanym powietrzu nie pozostaje bezkarny. Zgodnie z prawem, niższe stężenie alkoholu stanowi wykroczenie, za które również obowiązkowo orzekany jest zakaz prowadzenia określonego rodzaju pojazdu a także, w zależności od okoliczności:
– kara aresztu albo grzywny nie niższej niż 50 złotych – za prowadzenie pojazdu mechanicznego w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym w stanie po spożyciu alkoholu; [6]
– kara aresztu do 14 dni albo kara grzywny – gdy sprawca w stanie po użyciu alkoholu lub podobnie działającego środka, prowadzi na drodze publicznej, w strefie zamieszkania lub strefie ruchu inny pojazd niż określony w § 1 (inny pojazd mechaniczny). [7]
Źródła:
[1] Art. 115 § 16 Kodeksu karnego
[2] Wyrok Sądu Najwyższegoz 5 lutego 1987 r., V KRN 462/86, LexPolonica nr 308434
[3] Wyrok Sądu Najwyższego z 29 stycznia 1972 r., Rw 1532/71, LexPolonica nr 306432
[4] Wyrok SN z 18 marca 2003 r., III KKN 390/01, LexPolonica nr 361775
[5] Art. 42 § 3 Kodeksu karnego
[6] Art. 87 § 1 Kodeksu wykroczeń
[7] Art. 87 § 2 Kodeksu wykroczeń
Uważacie, że kara za jazdę pod wpływem alkoholu jest współmierna do wykroczenia? Zapraszam do komentowania.
