Kiedy można się starać o warunkowe przedterminowe zwolnienie?

Należy podkreślić, że nie ma takiej kary, w której nie byłoby prawnie możliwe zwolnienie warunkowe. Dotyczy to także kary dożywotniego pozbawienia wolności, gdzie skazany może zostać warunkowo zwolniony po odbyciu 25 lat kary w zakładzie karnym. Zaostrzony rygor w zakresie koniecznego upływu czasu, jaki kara miała zostać wykonywana, faktycznie dotyczy recydywistów.

Ogólną zasadą jest, że skazanego można zwolnić warunkowo po odbyciu co najmniej połowy kary – zatem skazany na karę 12 lat pozbawienia wolności i przebywający faktycznie w więzieniu przez co najmniej 6 lat, może ubiegać się o warunkowe zwolnienie.1 Recydywiści muszą odbyć odpowiednio 2/3 lub3/4 kary – w zależności od tego, który raz zostali skazani. Skazani na karę 25 lat pozbawienia wolności mają szansę na warunkowe zwolnienie po upływie 15 lat kary.

Warunkowe zwolnienie może nastąpić na wniosek obrońcy lub samego skazanego. Taki wniosek może złożyć również dyrektor zakładu karnego lub zawodowy kurator sądowy.2 Pismo składa się do sądu penitencjarnego, którym jest Sąd Okręgowy właściwy dla miejsca, w którym skazany odbywa karę pozbawienia wolności. Posiedzenie w sprawie rozpatrzenia wniosku powinno odbyć się z zakładzie karnym, gdzie osadzony jest skazany, którego wniosek dotyczy. W trakcie posiedzenia sąd wysłuchuje przedstawiciela administracji zakładu karnego, niekiedy kuratora, zaś w przypadku skazanych za przestępstwa związane z zaburzeniami preferencji seksualnych – sąd zasięga opinii biegłych.3

Sąd rozstrzyga o warunkowym zwolnieniu z reszty odbywania kary postanowieniem, za które służy zażalenie – także prokuratorowi. Odmowa warunkowego zwolnienia nie oznacza, że skazany nie ma już szansy na wcześniejsze opuszczenie zakładu karnego. Po upływie 3 miesięcy od postanowienia o odmowie udzielenia warunkowego zwolnienia, skazany lub jego obrońca mogą ponownie złożyć do sądu stosowny wniosek.

Wcześniejsze warunkowe zwolnienie z części odbywania kary nie oznacza, że skazany może na wolności zachowywać się bezkarnie. Z warunkowym zwolnieniem wiąże się nałożony przez sąd okres próby, w czasie którego skazany nie może dopuścić się popełnienia kolejnego przestępstwa i musi przestrzegać porządku prawnego. Okres próby wynosi odpowiednio:

– nie mniej niż 2 lata – jest to minimalny okres próby, jaki może zostać wyznaczony przez sąd – z wyjątkiem recydywistów wielokrotnych (ich okres próby wynosi minimalnie 3 lata)
– maksymalnie 5 lat – jest to okres maksymalny, nie licząc skazanego na karę dożywotniego pozbawienia wolności, dla którego okres ten ulega wydłużeniu do 10 lat4

W czasie trwania okresu próby sąd penitencjarny może w każdej chwili odwołać warunkowe zwolnienie, jeżeli zwolniony w tym czasie popełnił przestępstwo umyślne, za które orzeczono karę pozbawienia wolności bez warunkowego jej zawieszenia. W innych wypadkach (mniejszej wagi, gdy warunkowo zwolniony narusza porządek prawny w inny sposób), sąd może (ale nie musi) odwołać warunkowego zwolnienia.

Skazany może samodzielnie napisać wniosek o warunkowe zwolnienie go z odbycia reszty kary. Taki wniosek jest pismem procesowym skierowanym do sądu penitencjarnego właściwego dla miejsca osadzenia skazanego. Powinien zawierać następujące elementy:

1. wskazać adres właściwego sądu oraz imię i nazwisko skazanego, a także miejsce w jakim odbywa karę pozbawienia wolności (siedzibę zakładu karnego)
2. w takim wniosku należy wskazać sygnaturę aktu i określić sytuację skazanego – jakie przestępstwo popełnił i jaką karę orzekł sąd karny
3. następnie należy wskazać, w jakim czasie skazany został osadzony (wliczając w to okres pobytu w tymczasowym areszcie, który zostaje zaliczony na poczet kary) – przez wskazanie dokładnej daty i obliczenie, jaką część kary skazany odbył w dniu złożenia wniosku
4. można powołać podstawę prawną takiego wniosku – a więc art. 77 i 78 Kodeksu karnego
5. na koniec należy wskazać, jakie okoliczności przemawiają na korzyść skazanego i czy spełnione zostały ustawowe wymogi dla orzeczenia o wcześniejszym, warunkowym zwolnieniu, takie jak:

– postawa, właściwości i warunki osobiste skazanego, które wskazują na to, że skazany nie powróci do przestępstwa
– sposób życia przed popełnieniem przestępstwa, miejsce pracy, wykształcenie, zawód itp.
– okoliczności popełnienia przestępstwa – jeżeli motywacja sprawcy była szczególnie ważna i przesądziła o łagodniejszej karze
– zachowanie po popełnieniu przestępstwa – czy skazany przeprosił pokrzywdzonego, czy naprawił szkodę, czy starał się zapobiec skutkom przestępstwa
– zachowanie skazanego w czasie odbywania kary było wzorowe – zdobywał nagrody i pochwały, edukował się, uczestniczył w zajęciach lub podjął pracę, a co za tym idzie – jest duża szansa, że po zwolnieniu skazany będzie przestrzegał porządku prawnego.5

Czy uważacie, że przepisy dotyczące zwolnienia warunkowego są sprawiedliwe? Czy jesteście zwolennikami zwolnienia warunkowego? Wypowiedzcie się!

1. Art. 78 § 1 kodeksu karnego
2. Art. 161 § 2 Kodeksu karnego wykonawczego
3. Art. 162 § 1 k.k.w.
4. Art. 80 Kodeksu karnego
5. Art. 77 k.k.