Urlop macierzyński można podzielić na poszczególne rodzaje. Można wyróżnić urlop macierzyński należny ustawowo pracownicy, dodatkowy urlop macierzyński oraz urlopu macierzyńskiego na wniosek pracownicy złożony pracodawcy. O ile urlop zagwarantowany ustawo nie wymaga spełnienia żadnych formalność, to o przyznanie dodatkowego urlopu pracownica musi ubiegać się sama, składając odpowiedni wniosek. Poszczególne „rodzaje” urlopów macierzyńskich i związane z nimi uprawnienia:
1.W przypadku urodzenia dziecka pracownicy przysługuje minimalny, zagwarantowany ustawo wymiar urlopu macierzyńskiego w wymiarze 20 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie (w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie wymiar tego urlopu wynosi 31 tygodni, przy większej ilości dzieci jest on odpowiednio wydłużany) (1). „Co najmniej 2 tygodnie urlopu macierzyńskiego mogą przypadać przed przewidywaną datą porodu” (2). Pracownica, która po 14 dniach urlopu chce powrócić do pracy „ma prawo zrezygnować z pozostałej części tego urlopu; w takim przypadku niewykorzystanej części urlopu macierzyńskiego udziela się pracownikowi – ojcu wychowującemu dziecko, na jego pisemny wniosek” (3). Pracownica powinna zgłosić pracodawcy wniosek na piśmie informując go o rezygnacji z części przysługującego jej urlopu macierzyńskiego (najpóźniej 7 dni przed powrotem do pracy). Do takiego wniosku dołącza zaświadczenie pracodawcy zatrudniającego pracownika (ojca ich wspólnego dziecka) potwierdzające termin rozpoczęcia urlopu macierzyńskiego przez pracownika, wskazany w jego wniosku o udzielenie tego urlopu. Data rozpoczęcia przez ojca dziecka urlopu jest datą terminu rezygnacji z urlopu przez matkę dziecka.
2.Ponadto (oprócz urlopu przewidzianego w wymiarze 20 tygodni i więcej) pracownicy przysługuje tzw. dodatkowy urlop macierzyński trwający do 6 tygodni. Dodatkowy wymiar urlopu macierzyńskiego jest udzielany jednorazowo w wymiarze tygodnia (lub pełnych 6 tygodni) bezpośrednio po zakończeniu właściwego urlopu macierzyńskiego.
3.Pracownica może również złożyć pisemny wniosek o przyznanie jej jeszcze dodatkowych dni urlopowych. Wniosek powinien być złożony w terminie nie krótszym niż 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu; pracodawca ma obowiązek uwzględnić wniosek pracownicy, nie może nie wyrazić zgody na urlop macierzyński.
Uprawnienia związane z rodzicielstwem przysługują pracownikom również po powrocie z urlopu macierzyńskiego. Są to niezwykle ważne uregulowania, gdyż czas trwania urlopu jest wystarczający, aby w zakładzie pracy mogły zajść poważne zmiany.
Najważniejsze uprawnienia pracownika i pracownicy po powrocie do pracy i w czasie trwania urlopu to przede wszystkim:
– zasiłek macierzyński przysługuje pracownikowi za czas urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz urlopu ojcowskiego (4)
Pracodawca ma obowiązek przywrócić pracownika do poprzedniej pracy do pracy na dotychczasowym stanowisku, a jeżeli nie jest to możliwe, na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu lub na innym stanowisku odpowiadającym jego kwalifikacjom zawodowym, za wynagrodzeniem za pracę, jakie otrzymywałby, gdyby nie korzystał z urlopu.
W czasie trwania urlopu macierzyńskiego „pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie ciąży, a także w okresie urlopu macierzyńskiego pracownicy, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z jej winy i reprezentująca pracownicę zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy” (5).
Pracodawca jest zobowiązany zwolnić pracownicę karmiącą dziecko piersią na czas niezbędny dla nakarmienia dziecka z obowiązku świadczenia pracy.
W przypadku, gdy zmiana warunków pracy w dotychczasowej pracy skrócenie czasu pracy pracownika po powrocie z urlopu lub przeniesienie pracownicy do innej pracy powoduje obniżenie wynagrodzenia pracodawca ma obowiązek wypłacanie dodatku do wynagrodzenia.
Źródła:
1) Art. 180 k.p.
2) Art. 180 § 3 k.p.
3) Art. 180 § 5 k.p.
4) Art. 184 k.p.
5) Art. 177 § 1 k.p.
Jak oceniacie prawa pracownika-rodzica? Są wystarczające czy należałoby je rozszerzyć?
