Pomijając prawa konsumenta do odstąpienia w ciągu 10 dni od zawartej z przedsiębiorcą umowy – czy też umowy zawartej na odległość – i wynikającej z praw konsumenta należy przyjrzeć się również innym możliwościom. Co zrobić, gdy stroną umowy nie jest przedsiębiorca, tylko inny konsument? Gdy np. na spotkaniu towarzyskim w stanie nietrzeźwości podpiszemy umowę podsuniętą nam przez kogoś. W takim wypadku, jeżeli umowa nie pochodzi od przedsiębiorcy i nie dotyczą nas przywileje związane z możliwością odstąpienia bez podania przyczyny w ciągu 10 dni, musimy powołać się na przepisy Kodeksu Cywilnego dotyczące wad oświadczenia woli.
Oświadczenie woli (np. zawarcie ustnej umowy czy podpisanie umowy – darowizny, sprzedaży, pełnomocnictwa itp ) jest nieważne, jeżeli osoba, która umowę podpisała znajdowała się w stanie wyłączającym świadomość (była w szoku powypadkowym, pod wpływem alkoholu, lub cierpi na zaburzenia psychiczne, znajduje się pod wpływem groźby, szantażu itp.) (1). Poza tym można uchylić się od skutków oświadczenia woli w sytuacjach gdy:
– Podpisaliśmy umowę będąc w błędzie – przy czym musi to być co do treści czynności prawnych (czyli będąca ważnym elementem umowy – np. cena, rodzaj świadczenia czy też dotycząca zakupionej rzeczy itp.). Można wykorzystać ten argument i przepis dla błędnej ceny , która pojawiła się w naszej ofercie np. na Allegro. Sytuacja taka miała miejsce, gdy przez pomyłkę samochód wart 120.000 zł pojawił się na aukcji za śmieszną kwotę 1.200 zł i ktoś go kupił a następnie żąda zawarcia umowy za cenę znacznie niższą niż wartość rynkowa. Przy czym nie wyprowadził z błędu osoby sprzedającej samochód , że jego cena jest znacznie zaniżona na skutek błędu i chciał wykorzystać ten błąd, by zmusić do sprzedania samochodu (2).
Pechowy „allegrowicz” powołując się na przepis o błędzie może skorzystać z niego, gdyż można powołać się tylko na błąd „uzasadniający przypuszczenie”, że gdyby nie działał pod wpływem błędu co do wyświetlanej ceny samochodu i oceniał sprawę rozsądnie nie sprzedałby samochodu wartego 120.000 zł za cenę 1.200 zł (3). W takim wypadku wysyłając pismo do osoby, która wygrała aukcję i uchylając się od skutków złożonego oświadczenia woli czyni umowę bezskuteczną (czyli nie powodującą żadnych skutków czy obowiązków miedzy stronami).
– Zniekształcenie oświadczenie woli przez posłańca – również można uchylić się od skutków zawartej w ten sposób umowy, gdy nasza zgoda na umowę czy dotycząca ceny lub terminu umowy została przeinaczona przez osobę, która miała pośredniczyć w takiej transakcji
– W razie podstępu – również można uchylić się od skutków złożonego oświadczenia, gdyż ktoś po prostu nas oszukał. W takim wypadku nie musi to być błąd istotny czy nawet dotyczący treści czynności prawnych – liczy się sam fakt, że ktoś posłużył się podstępem, a więc zachował się nieuczciwie. Także podstęp osoby trzeciej, jeżeli wiedziała o nim osoba, która nakłoniła nas do zawarcia z nią umowy, jest traktowany jako podstęp tej osoby i można się uchylić od skutków w ten sposób zawartej umowy (4). Podstępem może być zatajenie faktów dotyczących np. cech samochodu, jego bezwypadkowości itp. Także fakt, że samochód czy inny przedmiot pochodzi z kradzieży (lub jest własnością innej osoby) stanowi podstęp. W takim wypadku nieuczciwemu kontrahentowi grozi także odpowiedzialność karna.
– Umowa zawarta pod wpływem bezprawnej groźby – będzie umową bezskuteczną, jeżeli groźba sprawiła że np. darowaliśmy komuś pieniądze, kupiliśmy coś, co jest nam niepotrzebne za znaczną sumę, jeżeli taka groźba sprawiła, że obawialiśmy się, że nam samym lub naszym bliskim grozi jakieś niebezpieczeństwo osobiste lub majątkowe. Musi to być niebezpieczeństwo na tyle poważne, że skłoniło nas do zawarcia naprawdę niekorzystnej umowy – nie wystarczy tutaj groźba, która jest na tyle nierealna i abstrakcyjna, że nie ma powodów obawiać się, że coś nam się stanie.
Jak uchylić się od skutków prawnych oświadczenia woli i ile mamy na to czasu?
Otóż uchylenie się od skutków czynności prawnej musi nastąpić na piśmie i zostać wysłane (najlepiej listem poleconym) osobie, z którą zwarliśmy umowę. Powinniśmy podać powód, dla którego uchylamy się od skutków tej czynności. Dowód doręczenia i wszelkie dowody, świadczące o tym, że grożono nam lub zostaliśmy oszukani czy wprowadzono nas w błąd powinniśmy zachować, gdyż niewykluczone, że ktoś będzie się starał sądowo przymusić nas do spełnienia umowy.
Takie pisemne oświadczenie, skuteczne w określonych powyżej przypadkach udaremni wymuszenie na nas spełnienia umowy. Mamy na to więcej czasu niż w przypadku odstąpienia od umowy charakterystycznego dla umów zawieranych z konsumentami (10 dni). W przypadku błędu istotnego i dotyczącego treści czynności prawnych oraz groźby – jest to okres 1 rok – od momentu wykrycia błędu lub ustania groźby (gdy przestaliśmy się już obawiać) (5).
Źródła:
1) Art. 82 k.c.
2) Art. 84 § 1 k.c.
3) Art. 84 § 2 k.c.
4) Art. 86 § 1 i § 2 k.c.
5) Art. 88 § 1 i § 2 k.c.
Czy byliście kiedyś w sytuacji, w której chcieliście się wycofać z podpisanej umowy? W jakich okolicznościach to nastąpiło?
Firma Foton Technik współpracująca z innogy za pośrednictwem Pani Anny Górnej pracownika tej firmy zapewniała, że można odstąpić od umowy nie ponosząc żadnych dodatkowych opłat (panele fotowoltaiczne). Mój mąż został wmanewrowany w podpisanie umowy – bo to była wielka okazja!!! Ta Pani wiedziała, że ja się nie zgadzam. Wyszłam do pracy – a mój mąż miał tylko otrzymać do wglądu umowę. Pani Ania jednak namówiła go na podpisanie dokumentu i zaciągnięcie kredytu. Po przeanalizowaniu rzeczywistych potrzeb, które zostały mocno przeszacowane i zawyżone – podpisał umowę. Następnego dnia wycofał się, ale ONI nie dają za wygraną. Uwaga! Teraz wysłali monit na kilkanaście tysięcy – droga wizyta tej Pani, która każe klientowi leczyć się psychicznie. Nie wpuszczajcie ich do domu. Nie dość, że naciągnęli usługę do inwestycji znacznie przekraczające potrzeby (fachowa porada p. Ani). Tylko 45 100 zł. – za to że podpisaliśmy umowę – bo zawsze można się wycofać – teraz monit na 13 500 zł.