Oprócz tego, takie oświadczenie może zostać złożone w czasie trwania postępowania o stwierdzenie nabycia spadku. Po złożeniu oświadczenia określonej treści notariusz lub sąd rejonowy prześle niezwłocznie to oświadczenie, wraz z załącznikami, do sądu spadku.
Oświadczenie złożone przed właściwymi organami może mieć różną treść:
– oświadczenia o przyjęciu spadku bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (tzw. przyjęcie proste) – wówczas spadkobierca odpowiada za długi spadkodawcy nie tylko z tego majątku, który odziedziczył lecz również z własnego;
– oświadczenia o przyjęciu spadku z ograniczeniem tej odpowiedzialności (tzw. przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza) – wysokość odpowiedzialności pokrywa się z wysokością majątku odziedziczonego, spadkobierca nie musi wówczas odpowiadać za długi spadkowe ze swojego majątku prywatnego;
– lub oświadczenie o odrzuceniu spadku.1 Spadkobierca, który spadek odrzucił, zostaje wyłączony od dziedziczenia i jest traktowany tak, jakby nie dożył otwarcia spadku. Ponadto, spadkobierca, który został powołany do spadku zarówno z mocy testamentu, jak i z mocy ustawy, może według własnego uznania spadek odrzucić jako spadkobierca testamentowy, a przyjąć spadek jako spadkobierca ustawowy.2
Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku powinno zostać złożone w czasie 6 miesiącu od dnia, kiedy spadkobierca dowiedział się o tym, że będzie dziedziczył. Jeżeli spadkodawca nie złoży w tym terminie oświadczenia przed sądem lub notariuszem, uważa się, że przyjął on spadek z sposób prosty – a więc z pełną odpowiedzialnością za długi spadkowe.
Jedynie w przypadku spadkodawców, którzy nie mają pełnej zdolności do czynności prawnych (są niepełnoletni lub częściowo ubezwłasnowolnieni), nie domniemywa się przyjęcia spadku w sposób prosty, lecz z dobrodziejstwem inwentarza3. Przepis ten ma chronić osoby nieświadome konsekwencji prawnych przed uszczupleniem majątku, jakie wiąże się z pełną odpowiedzialnością za długi pozostawione przez spadkodawcę.
Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku powinno zawierać imię i nazwisko spadkodawcy, datę i miejsce jego śmierci i jego ostatnie miejsce zamieszkania, tytuł powołania do spadku (ustawa czy testament), samą treść oświadczenia.4 Dodatkowo, oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku powinno zawierać listę osób, które należą do kręgu spadkobierców ustawowych i są znane składającemu oświadczenie oraz osoby wymieniane w testamentach spadkodawcy (które nie muszą być ważne), a o których może wiedzieć spadkobierca. Jako załącznik do złożonego oświadczenia należy dołączyć wypis aktu zgonu spadkodawcy lub o stwierdzeniu zgonu – akt tylko wówczas, gdy nie zostały one przedłożone już wcześniej do sądu spadku.
Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku można złożyć przed sądem ustnie – wówczas ze złożenia takiego oświadczenia sporządza się protokół. Można złożyć takie oświadczenie również przez osobę pełnomocnika, lecz pełnomocnictwo upoważniające do złożenia oświadczenia w imieniu spadkobiercy o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku powinno być pisemne z podpisem urzędowo poświadczonym.
Złożone oświadczenie o odrzuceniu lub przyjęciu spadku musi być bezwarunkowe – złożone pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu będzie nieważne. Co do zasady, raz złożone oświadczenie nie może zostać odwołane poza wyjątkiem związanym z błędem lub przymuszeniem składającego takie oświadczenie. W takim wypadku od złożonego oświadczenia można się uchylić, jednakże uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia powinno nastąpić przed sądem, zaś w nowym oświadczeniu spadkobierca powinien jednocześnie oświadczyć, czy i jak spadek przyjmuje, czy też go odrzuca. Złożone w ten sposób oświadczenie wymaga zatwierdzenia go przez sąd.5
1 Art. 640 § 1 Kodeks postępowania cywilnego
2 Art. 1022 Kodeksu cywilnego
3 Art. 1015 § 3 K.c.
4 Art. 641 § 1 K.p.c.
5 Art. 1019 K.c.
Czy uważacie, że polskie prawo w odpowiedni sposób reguluje tę kwestię? Dajcie znać w komentarzu.