Jak napisać wniosek o otwarcie i ogłoszenie testamentu?

Testament stanowi nieraz duże zaskoczenie dla spadkobierców ustawowych, czyli rodziny zmarłego. Ostatnia wola zmarłego może prowadzić do przesunięć majątkowych zupełnie nieoczekiwanych przez rodzinę. W polskim prawie istnieje instytucja otwarcia i ogłoszenia przez sąd testamentu, dzięki której rodzina może dowiedzieć się oficjalnie o powołaniu do spadku, zapisach i poleceniach.

Ujawnienie testamentu następuje przez ogłoszenie go przez sąd w postępowaniu nieprocesowym. Kwestia złożenia do sądu odpowiedniego wniosku osoby zainteresowanej uregulowana została w przepisach Kodeksu cywilnego i Kodeksu postępowania cywilnego.

Wniosek o otwarcie i ujawnienie treści testamentu wnosi się do sądu rejonowego właściwego dla miejsca ostatniego zamieszkania spadkodawcy. Najczęściej wniosek taki jest składany przy okazji toczącego się postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, wówczas wniosek złożony w trakcie postępowania obliguje sąd do wydania odpowiednich postanowień, które mają pomóc w ujawnieniu treści testamentu. Wniosek do sądu musi spełniać wymogi pisma procesowego (1), przedstawione poniżej:

1.oznaczenie sądu, do którego należy wnieść pismo
2.dokładne imię i nazwisko wnioskodawcy, uczestników (gdy jest to pierwsze pismo w sprawie należy podać dokładne dane adresowe)
3.oznaczenie rodzaju pisma (np. wniosek o otwarcie i ogłoszenie testamentu)
4.uzasadnienie wniosku i przedstawienie niezbędnych w danej sprawie dokumentów, okoliczności, powołanie osób, które mogą mieć istotne dla sprawy informacje
5.podpis wnioskodawcy

W treści wniosku należy wskazać, w czyim posiadaniu może znajdować się testament. Mogą to być jedynie nasze przypuszczenia, które przyczynią się do wskazania osoby faktycznie mającej wiedzę o istnieniu i miejscu, gdzie testament się znajduje. W przypadku istnienia testamentu notarialnego sprawa jest zawsze dużo prostsza, gdyż notariusz dostarcza testament do właściwego sądu na jego żądanie. Gdy testament został sporządzony ustnie wnioskodawca musi wskazać osoby, będące świadkami jego sporządzenia. Dodatkowo należy zamieścić we wniosku adresy świadków, by sąd mógł je wezwać na rozprawę w celu otworzenia treści tego testamentu. Otwarcie i ogłoszenie testamentu przez sąd nie podlega opłacie.

Sąd otwiera i ogłasza testament, gdy ma dowód śmierci spadkodawcy (2). Tym dowodem jest akt zgonu przedłożony przez jednego ze spadkobierców w celu sądowego uregulowania spraw spadkowych (w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku). W praktyce może pojawić się sytuacja, gdy spadkodawca sporządził kilka testamentów. Sąd wówczas otwiera i ogłasza wszystkie testamenty, zaś na każdym z nich czyni adnotację o istnieniu innych testamentów (3). Sąd ustala testament wiążący według daty ich powstania i rzeczywistej woli spadkodawcy.

Sąd otwiera i ogłasza przedłożony mu testament nie tylko na wniosek, lecz także z urzędu. Nawet jeżeli nie wpłynie w tym zakresie osobny wniosek zainteresowanego sąd może dążyć w trakcie postępowania o stwierdzenie nabycia spadku. Każda osoba, u której znajduje się testament, zobowiązana jest złożyć go w sądzie spadku (czyli sądzie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy), gdy dowie się o śmierci spadkodawcy (4).

Sąd w czasie rozprawy wysłucha wszystkie osoby, które mogą mieć informacje czy testament w ogóle istnieje i gdzie się znajduje oraz zażądać jego oddania od osób, co do których zachodzi przypuszczenie, że mają testament w swoim posiadaniu lub wiedzą gdzie on się znajduje.

Sąd wydaje postanowienie nakazujące takiej osobie złożenie testamentu w wyznaczonym terminie, który to obowiązek, w razie potrzeby, może być obłożony sankcją finansową. Jeśli testament do sądu jednak nie wpływa, ten kto bezzasadnie uchyla się od wykonania obowiązku jego przedłożenia, ponosi odpowiedzialność za wynikłą stąd szkodę. Ponadto sąd spadku może nałożyć na uchylającego się grzywnę (5).

Co ważne, o terminie otwarcia i ogłoszenia nie zawiadamia się osób zainteresowanych, jednakże mogą one być obecne przy tej czynności (6). O terminie nie zawiadamia się z urzędu osób zainteresowanych, jednak osoby takie mogą być jednak obecne przy ogłoszeniu testamentu, jeśli powezmą z dowolnego źródła (najczęściej od członków rodziny) wiadomość o posiedzeniu.

Źródła:
1)Art. 126 k.p.c.
2)Art. 649 § 1 k.p.c.
3)Art. 650 k.p.c.
4)Art. 646 § 1 k.p.c.
5)Art. 646 §2 k.p.c.
6) Art. 649 § 2 k.p.c.