Według ustawy o ochronie zdrowia psychicznego, uchwalonej w 1994 roku przez Sejm RP: „zdrowie psychiczne jest fundamentalnym dobrem osobistym człowieka, a ochrona praw osób z zaburzeniami psychicznymi należy do zadań organów państwa i administracji, działających na wniosek lub z urzędu”. Troska o osobę chorą psychicznie (wykazującą zaburzenia psychotyczne), upośledzoną umysłowo oraz wykazującej inne zakłócenia czynności psychicznych, które zgodnie ze stanem wiedzy medycznej zaliczane są do zaburzeń psychicznych może niejednokrotnie skłonić najbliższą rodzinę lub Ośrodek Pomocy Społecznej do zgłoszenia odpowiedniego wniosku do sądu opiekuńczego.
Problem pojawia się w momencie, gdy pełnoletni i nieubezwłsnowolniony członek rodziny uważa się za osobę zdrową. Nie można go namówić na wizytę u lekarza, czy leczenie. Jednocześnie wizyta domowa psychiatry kończy się ucieczką chorego z domu. Wielu ludzi czuje się bezsilnymi wobec takiej sytuacji. Wówczas mogą oni wnioskować do sądu, aby zmusić chorego do leczenia i chronić jego dobro oraz bezpieczeństwo innych członków rodziny. Umożliwiają to przepisy ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 roku o ochronie zdrowia psychicznego.
Wyłącznie w tak udokumentowanej sytuacji można złożyć wniosek o przymusowe leczenie psychiatryczne bez zgody osoby chorej, która nie potrafi o siebie zadbać. Mając na względzie zwłaszcza dobro takiej osoby, należy do Sądu Rejonowego (sądu opiekuńczego) właściwego dla miejsca zamieszkania osoby chorej złożyć odpowiedni wniosek. Jakie informacje powinien on zawierać?
Na początek adres właściwego sądu – Sądu Rejonowego (wydział rodzinny i nieletnich – sąd opiekuńczy), który odpowiada okręgowi miejsca zamieszkania osoby chorej psychicznie. Następnie koniecznym jest dokładne wskazanie zarówno wnioskodawcy (członka rodziny, Ośrodka Pomocy Społecznej) oraz uczestnika (chorego).
Warunki te precyzuje kodeks postępowania cywilnego (1).
Prawidłowo napisany wniosek powinien zawierać również:
1.oznaczenie rodzaju pisma (np. wniosek o skierowanie na leczenie psychiatryczne uczestnika…. bez jego zgody)
2.uzasadnienie wniosku i przedstawienie niezbędnych w danej sprawie dokumentów, okoliczności
3.podpis wnioskodawcy
Precyzyjne określenie żądania ułatwia sądowi rozpoznanie sprawy. W uzasadnieniu wniosku musimy opisać dokładnie kim jest chory, jakiego rodzaju zaburzenia występują u niego oraz w jaki sposób zagraża on sobie i innym swoim zachowaniem.
Można opisać, czy osoba chora znajduje się pod stałą kontrolą poradni zdrowia psychicznego, czy w ostatnim czasie zaniechała przyjmowania przypisanych leków, można zaznaczyć, że ponadto nadużywa alkoholu, co dodatkowo zwiększa jego agresję w stosunku do domowników. Wnioskodawca musi wykazać, że takie zachowanie chorego wskazuje na to, że nieprzyjęcie go do szpitala spowoduje znaczne pogorszenie stanu jego zdrowia, oraz zagrozi jego rodzinie przez fakt bezpośredniego zagrożenia zdrowia i życia osób wspólnie z nim zamieszkujących. Należy dodać, czy osoba której wniosek dotyczy jest ubezwłasnowolniona całkowicie lub częściowo.
Składany do sądu wniosek musi zawierać odpowiednią dokumentację lekarską, dotyczącą zaburzeń psychicznych chorego. Brak zaświadczenia od przykładowo lekarza psychiatry nie pozwoli sądowi na wydanie odpowiedniego postanowienia. Jest to problem w sytuacji, gdy osoba chora utrudnia możliwość przeprowadzenia badania. Brak dokumentacji nie oznacza, że nie ma innych możliwości na przymuszenie chorego do leczenia psychiatrycznego w szpitalu czy odpowiednim zakładzie.
W nagłej sytuacji chora osoba może zostać przyjęta do szpitala psychiatrycznego bez wczesniejszej udokumentowanej zgody sądu opienkuńczego. Jednak w takim przypadku lekarz, który przyjął pacjenta powinien zasięgnąć pisemnej opinii innego, drugiego lekarza (najlepiej psychiatry lyb psychologa). Kiedy mamy do czynienia z takim przypadkiem, kierownik szpitala maobowiązak zawiadomić jak najszybciej sąd opiekuńczy (właśćiwy ze względu na położenie szpitala), aby uzyskać zgodę na pobyt pacjenta w szpitalu (2).
W uzasadnieniu, które pisze kierownik szpitala, powinna znaleźć się informacja na temat tego, dlaczego leczenie psychiatryczne w zakładzie jest konieczne.
Podobną rolę pełni Ośrodek Pomocy Społecznej (skr. OPS). Do niego również można się zgłosić z prośbą o pomoc. Należy złożyć wniosek o rozpoczęcie postępowania w sprawie leczenia psychiatrycznego pacjenta. OPS występuje wtedy do lekarza o to, aby wydał zaświadczenie o stanie zdrowia pacjenta, które jest ważne przez 14 dni. Następnie OPS występuje do sądu. Ośrodek Pomocy Społecznej nie ma obowiązku uczestnictwa w postępowaniu sądowym. Otrzymuje jedynie decyzje sądu o rozpatrzeniu sprawy,
Źródła:
(1)Art. 25 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego
(2) Art. 126 § 1 k.p.c.
Jak oceniacie procedury dotyczące tej kwestii? Są jasne czy też powinny zostać uproszczone?