Jakie prawa mają rodzice zastępczy?

Zadaniem rodziny zastępczej jest wspieranie rodziny mającej okresowe problemy z wykonywaniem funkcji opiekuńczo-wychowawczych i pomoc w przywróceniu jej zdolności do samodzielnego wykonywania tych funkcji. System pieczy zastępczej (rodziny zastępcze) ma za zadanie wyłącznie przez jakiś czas opiekować się dzieckiem i wychowywać je w momencie, gdy rodzice dziecka nie są w stanie tego robić. Pobyt w rodzinie zastępczej nie oznacza, że każdorazowo trafiające tam dziecko nigdy nie powróci już do biologicznych rodziców.

Umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej nie jest jednoznaczne z pozbawieniem rodziców praw rodzicielskich – mają oni możliwość odzyskania dziecka oraz utrzymywania z nim osobistych kontaktów, w czasie gdy przebywa w rodzinie zastępczej. Jedynie orzeczenie sądu może pozbawić rodziców prawa do kontaktu z dzieckiem, gdy nie ma możliwości współpracy z rodziną i dla dobra dziecka powinno ono zostać odebrane rodzicom biologicznym.

Nie zawsze jednak umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej oznacza, że sąd pozbawił rodziców biologicznych dziecka władzy rodzicielskiej czy też ją ograniczył. Sąd opiekuńczy może również zawiesić wykonywanie władzy rodzicielskiej przez rodziców biologicznych na czas trwania przemijającej przeszkody w wykonywaniu tej władzy.

Rodzina zastępcza nie ma władzy rodzicielskiej nad dzieckiem. Rodziny zastępcze mają wobec dziecka określone prawa i obowiązki:
– wykonywania bieżącej pieczy nad dzieckiem umieszczonym w rodzinie zastępczej lub palcówce opiekuńczej,
– jego wychowywania i reprezentowania w sprawach związanych z bieżącą opieką nad dzieckiem – zwłaszcza zaś w dochodzeniu świadczeń alimentacyjnych na rzecz dziecka,
– pozostałe prawa i obowiązki należą do rodziców dziecka, którzy nadal posiadają władzę rodzicielską – chyba że sąd opiekuńczy postanowi inaczej1.

Rodzina zastępcza oprócz obowiązków ma także prawa:

– zwłaszcza prawo do wynagrodzenia (gdyż w rodzinie zastępczej dziecko może zostać umieszczone na mocy orzeczenia sądu lub umowy zawartej ze starostą) – rodziny zastępcze mają prawo do wynagrodzenia uzależnionego od charakteru działania takiej rodziny. W przypadku rodziny zastępczej spokrewnionej jest to miesięczna kwota na dziecko w wysokości 660zł miesięcznie lub kwoty 1000 zł miesięcznie w przypadku dziecka umieszczonego w rodzinie zastępczej zawodowej lub niezawodowej2,
– do wsparcia ze strony powiatowego centrum pomocy rodzinie (zapewnienia pomocy, doradztwa),
– reprezentowania dziecka w dochodzeniu świadczeń przeznaczonych na jego utrzymanie – alimentów, zasiłku pielęgnacyjnego, renty rodzinnej itp.,
– prawo do jednorazowych świadczeń na utrzymanie domu w dobrym stanie; świadczenia te starosta jest zobowiązany przyznać rodzinie zastępczej zawodowej, w której umieszczono powyżej 3 dzieci, jeżeli konieczność takiego świadczenia potwierdzi organizator rodzinnej pieczy zastępczej3,
– także rodzina zawodowa, działająca w charakterze pogotowia rodzinnego, otrzymuje wynagrodzenie z tytułu pozostawania w gotowości do przyjęcia dziecka lub z tytułu świadczonej opieki i wychowania.

1 Art. 112 (1) ust. 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego
2 Art. 80 ust. 1 Ustawy z dnia 9 czerwca 2011 o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej
3 Art. 83 ust. 3 Ustawy z dnia 9 czerwca 2011 o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej