Katastrofa budowlana w prawie budowlanym definiowana jest jako niezamierzone gwałtowne zniszczenie obiektu budowlanego (mostu, wiaduktu, domu, kamienicy itp.) lub jego części. Za katastrofę uznaje się także niezamierzone gwałtowne zniszczenie konstrukcyjnych elementów rusztowań, elementów urządzeń formujących, ścianek szczelnych i obudowy wykopów.1 Uszkodzenie rusztowania (tymczasowej konstrukcji przeznaczonej do utrzymywania ludzi lub materiałów) może być spowodowane nieprawidłowym montażem, nieprawidłowym użytkowaniem czy wypadkiem związanym np. z wypadkiem samochodowym, który uderzył w rusztowanie. Urządzenie formujące to np. zespoły deskowań, które nadają kształt np. fundamentom, słupom, podciągom, stropom. Zazwyczaj jest złożona z deskowania, które zostaje wypełnione np. betonem.
Stopniowego niszczenia budynku na skutek zaniedbywania przez właściciela remontów, które skutkuje postępującym niszczeniem budynku (kruszeniem tynków, wietrzeniem cegieł), nie można jeszcze uznać za katastrofę, gdyż właściciel z pewnością nieraz został obciążony karą za nienależyte utrzymanie budynku i można usunąć jeszcze konsekwencje jego niedbalstwa.
Ponadto, należy zaważyć, że w definicji katastrofy budowlanej nie wskazano przyczyn wystąpienia katastrofy – aby uznano zdarzenie za katastrofę budowlaną, nie jest ważne, czy wystąpiła na skutek wad konstrukcyjnych samego budynku czy została wywołana przez czynniki zewnętrzne, np. śnieg zalegający na dachu, obsunięcie się gruntu po powodzi, działania przestępne człowieka, np. podłożenie materiałów wybuchowych.
Najczęściej przyczynami katastrof budowlanych są:
– niewłaściwe utrzymywanie budynków (brak remontów, postępujące uszkodzenia budynku)
– uszkodzenie więźby dachowej z powodu jej starości, nadmiernych obciążeń (śnieg), zwietrzałych cegieł itp.
– demontaż ważnych elementów konstrukcyjnych i ich kradzież przez „złomiarzy” (np. kradzież stalowych elementów mostu i jego zawalenie się po przejeździe kilku ciężkich pojazdów)
– podmycie filarów mostu w czasie powodzi
– osuwiska i zawalenie się budynków na obszarach górniczych lub po okresowych roztopach
Za katastrofę budowlaną nie zostanie uznane w świetle prawa budowlanego:
– uszkodzenie elementu wbudowanego w obiekt budowlany, który nadaje się do naprawy lub wymiany
– uszkodzenia lub zniszczenia urządzeń budowlanych związanych z budynkami i służących do prawidłowego korzystania z nich, takich jak: ogrodzenia, bramy wjazdowej, parkingu, przydomowej oczyszczalni ścieków, przyłączy kanalizacyjnych,
0 awaria instalacji2
Wystąpienie katastrofy budowlanej nakłada na właściciela (zarządcę, użytkownika) budynku czy też kierownika robót budowlanych obowiązek:
– zorganizowania pomocy osobom poszkodowanym (mieszkańcom, pracownikom)
– przeciwdziałania rozszerzaniu się skutków katastrofy, jeżeli jest to możliwe
– zabezpieczenia miejsca katastrofy, aby właściwy organ nadzoru budowlanego mógł prowadzić postępowanie wyjaśniające w sprawie przyczyn wystąpienia katastrofy
– powiadomienia o katastrofie nadzoru budowlanego, inwestora (lub nadzoru inwestorskiego lub projektanta obiektu – jeżeli katastrofa nastąpiła podczas budowy obiektu); organów zarządzania kryzysowego – gdy katastrofa nastąpiła na skutek działania sił przyrody; organów właściwych – gdy katastrofa jest efektem szkód górniczych itp.
– ponadto należy powiadomić także policję i prokuratora, gdyż przyczyną katastrofy mogło być celowe działanie człowieka.3
Obowiązek, który ciąży na właścicielu (administratorze czy zarządcy budynku również) i kierowniku budowy dotyczący powiadomienia odpowiednich władz i organów oraz niedopełnienie pozostałych czynności jest zagrożony sankcją karną. Karą za zlekceważenie określonych w prawie budowlanym czynności po katastrofie budowlanej jest kara grzywny, ograniczenia wolności lub aresztu.4
Zawiadomienie organów ścigania o katastrofie budowlanej wynika z faktu, że w konkretnym przypadku sprowadzenie katastrofy budowlanej stanowi przestępstwo. Kodeks karny za przestępstwo uznaje takie działanie czy zaniechanie, które sprowadza zdarzenie zagrażające życiu lub zdrowiu wielu ludzi albo mieniu wielkich rozmiarów, które ma postać:
– pożaru
– zawalenia się budowli, zalewu lub obsunięcia się ziemi, skał lub śniegu
– eksplozji materiałów wybuchowych
– wybuchu jądrowego
Katalog tych zdarzeń zawierający w sobie definicję katastrofy budowlanej, jest jednak szerszy i dotyczy także lawiny czy spowodowania powodzi. Za popełnienie takiego czynu grozi kara od 1 roku do 10 lat pozbawienia wolności. Jeżeli w następstwie tych zdarzeń zginął człowiek lub poważne obrażenia ciała odniosło wiele osób, sprawcy grozi kara od 2 lat do 12 lat pozbawienia wolności.5
Co sądzicie o przepisach dotyczących katastrof budowlanych? Co byście w nich zmienili? Czekamy na Wasze opinie!
1. Art. 73 ust. 1 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane z późniejszymi zmianami
2. Art. 73 ust. 2 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane z późniejszymi zmianami
3. Art. 75 ust. 1 w zw. z art. 74 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane z późniejszymi zmianami
4. Art. 92 ust. 1 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane z późniejszymi zmianami
5. Art. 163 Kodeksu karnego
