Zarząd majątkiem dziecka nakłada na rodziców obowiązek i nadaje prawo do wykonywania wszystkich niezbędnych czynności faktycznych i prawnych dla zapewnienia prawidłowego nadzoru nad tym majątkiem – a zatem nie pozwalających na uszczuplenie tego majątku czy jego utratę. Dochód uzyskany przez rodziców z takiego zarządu (np. za wynajem mieszkania należącego do dziecka) powinien zostać przeznaczony, po odliczeniu kosztów związanych z prawidłowym zarządem (czyli kosztów utrzymania w tym wypadku mieszkania, remontów, napraw itp.), na wychowanie i utrzymanie dziecka oraz jego rodzeństwa.1 W żadnym wypadku rodzice nie mogą przeznaczyć całej kwoty na swoje wyłączne potrzeby, jedynie w przypadku istnienia nadwyżki, można ją przeznaczyć na inne uzasadnione potrzeby rodziny.
Ograniczenia ustawowe nałożone na rodziców sprawujących zarząd majątkiem dziecka wskazują, że rodzice nie mogą dokonywać czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu ani wyrażać zgody na dokonywanie takich czynności przez dziecko bez zezwolenia sądu opiekuńczego.2 Czynności mieszczące się w zakresie zwykłego zarządu dotyczą możliwości korzystania zgodnie z prawem z majątku, dbałości o jego stan oraz czerpania z niego pożytków i przeznaczania ich na potrzeby dziecka.
Przekroczenie zwykłego zarządu to np. sprzedaż składników majątku dziecka, przyjęcie spadku w imieniu dziecka obciążonego długami czy niespłaconą hipoteką, zaciągnięcie kredytu hipotecznego, umowa dzierżawy nieruchomości należącej do dziecka itp. Gdy do ważności czynności prawnej konieczne jest zezwolenie sądu opiekuńczego, dokonanie zamierzonej czynności – jako przekraczającej zakres zwykłego zarządu – skutkuje tym, że zawarta umowa jest od początku nieważna jako sprzeczna z ustawą i nie podlegała konwalidacji.
Skutkiem zwarcia umowy bez koniecznego zezwolenia sądu opiekuńczego jest to, że zawarta przez rodziców (będących przedstawicielami ustawowymi) umowa jest w świetle prawa nieważna. Złożenie do sądu wniosku o zezwolenie na dokonanie czynności prawnej opiera się na ocenie przez rodziców dziecka konieczności takiego wystąpienia o zezwolenie oraz ustawowego obowiązku w każdym przypadku w tym zakresie.
Do majątku dziecka objętego zarządem rodziców należą rzeczy ruchome i nieruchomości, z wyłączeniem:
– zarobku dziecka
– przedmiotów oddanych mu do swobodnego użytku (komputer, rower itp.)
– darowizny lub spadku – jeżeli w umowie darowizny albo w testamencie zastrzeżono, że przedmioty przypadające dziecku z tytułu darowizny lub testamentu nie będą objęte zarządem sprawowanym przez rodziców. Zamiast rodziców majątkiem zarządza w imieniu dziecka osoba wyznaczona przez darczyńcę lub spadkodawcę albo kurator wyznaczony przez sąd.3
W uzasadnionych przypadkach, sąd opiekuńczy może zażądać od rodziców sprawujących zarząd majątkiem dziecka, aby spisali poszczególne składniki wchodzące w skład tego majątku i tak sporządzony inwentarz majątku dziecka doręczyli do sądu. Ponadto sąd może również nakazać, aby rodzice na bieżąco informowali o zmianach w stanie majątku dziecka, zwłaszcza zaś o nabyciu przez dziecko przedmiotów majątkowych o dużej wartości.4
Z osiągnięciem przez dziecko pełnoletniości i pełnej zdolności do czynności prawnych wiąże się ustanie zarządu sprawowanego przez rodziców. Po ustaniu zarządu rodzice (czy inne osoby sprawujące zarząd nad składnikami majątku) mają obowiązek zwrócić go dziecku. Dodatkowo, na żądanie dziecka, zgłoszone przed upływem roku od dnia ustania zarządu, rodzice mają obowiązek złożyć rachunek z zarządu.
1 Art. 103 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego
2 Art. 101 § 3 K.r.o.
3 Art. 102 K.r.o.
4 Art. 104 K.r.o.
Czy uważacie, że polskie prawo w odpowiedni sposób reguluje kwestię zarządzania majątkiem dziecka? Dajcie znać w komentarzu.
