Tymczasowe aresztowanie ma pomóc w wyjaśnieniu okoliczności sprawy, nie zaś szykanować ofiarę czy sądy za „niesprawiedliwość”. Przekroczenie granic obrony koniecznej jest dość częstym przypadkiem i wynika raczej z usprawiedliwionego strachu ofiary i innych okoliczności sprawy, niż z niedostatecznie uregulowanych przepisów prawa, które są znacznie mniej liberalne niż podobne uregulowania w prawie np. Stanów Zjednoczonych.
Na czym polega obrona konieczna? Pewne jest, ze zachowanie w ramach obrony koniecznej jest wyłączone z karalności i taka osoba broniąc się – nie popełnia przestępstwa (1). Obrona konieczna (w określonych granicach) jest prawem podmiotowym każdego człowieka, który może bezkarnie bronić samego siebie, swój dom czy życie i zdrowie swoich najbliższych używając przemocy czy atakując napastnika.
photoxpress.comAby obrona konieczna zaistniała musi powstać zagrożenie. Zagrożenie takie musi mieć następujące cechy:
– zamach musi być bezprawny – niezgodny z prawem, jak np. przestępstwo, atak, napaść. Nie będzie jednak takim zachowaniem zatrzymanie nas przez policję, wizyta firmy windykacyjnej czy komornik zajmujący nasze mieszkanie – działają oni bowiem zgodnie z prawem
– zamach musi być bezpośredni – niebezpieczeństwo, jakie nam zagraża (czy naszemu dobru – życiu, wolności, własności) musi być w tym samym momencie co nasza reakcja w postaci obrony koniecznej. Nie może to być sama groźba osoby nieuzbrojonej, że nas np. zastrzeli. Co innego, gdyby taka osoba miała chociażby atrapę broni. Także groźba osoby, której nie można traktować poważnie nie pozwala na zastosowanie obrony koniecznej – gdy grozi nam dziecko, dorosły mężczyzna nie może powołać się na obronę konieczną na podstawie samej groźby.
– zamach musi być rzeczywisty – zamach musi rzeczywiście nastąpić, nie tylko w naszych domysłach czy przypuszczeniach. Nie można rzucać się na osobę obserwującą nas rzekomo w parku nocą i poturbować ją powołując się na obronę konieczną. Sama obecność nocą w parku i spojrzenie w naszą stronę nie jest rzeczywistym zamachem.
Aby obrona konieczna stała się dopuszczalna i została zrealizowana w granicach prawa, zwłaszcza w zakresie środków zastosowanych do obrony muszą zostać spełnione następujące zasady:
– granice obrony koniecznej powinny odpowiadać narzędziom przestępcy w zakresie siły i rodzaju użytego środka (nóż a broń palna – jest już przekroczeniem granic)
– środki przez nas użyte muszą być konieczne (niezbędne) dla odparcia zamachu, ale nie już do zemsty czy zabicia bezbronnego przeciwnika, którego rozbroiliśmy
– osoba odpierająca zamach musi działać w celu jego odparcia – w momencie czy w odpowiedzi na zamach (może być przekroczeniem granicy obrony koniecznej obrona spóźniona czy przedwczesna)
Z powyższego wynika, ze bardzo ciężko jest w momencie napaści zanalizować, gdzie jest granica obrony koniecznej i jakie środki wybrać, aby uniknąć zamachu. Często jesteśmy tak przestraszeni, że nie mamy pojęcia – jakich rzeczy używamy do obrony i jaka jest rzeczywista broń atakującego. Z takich powodów na wyjątkowe traktowanie zasługują w ustawie prawo karne przypadki przekroczenia granic obrony konicznej.
Sąd może (ale nie musi) w wypadku przekroczenia granic obrony koniecznej zastosować:
– nadzwyczajne złagodzenie kary
– odstąpienie od wymierzenia kary
Takie możliwości ustawa przewiduje w wypadku, gdy „sprawca zastosował sposób obrony niewspółmierny do niebezpieczeństwa zamachu” (2) – np. celem zamachy była wyłącznie kradzież torebki, zaś stający w obronie szarpiącej się ze sprawcą kobiety mężczyzna zastrzelił sprawcę z broni palnej, lub używając noża niemal go zabił. Były to środki użyte niewspółmiernie, gdyż przestępca nie był uzbrojony zaś jego celem była wyłącznie torebka – nie planował gwałtu, pobicia czy zabójstwa kobiety.
Uwaga!
W przypadkach szczególnie uzasadnionych sąd musi uniewinnić osobę, która przekroczyła granice obrony koniecznej. Taka sytuacja ma miejsce, gdy broniący siebie lub rodzinę znajduje się pod wpływem strachu lub wzburzenia usprawiedliwionych okolicznościami czynu (zamachu) (3). Taka sytuacja może mieć miejsce w nocy, gdy do mieszkania wpada uzbrojony i pijany mężczyzna grożąc nożem np. dzieciom gospodarzy. W takim wypadku okoliczności uzasadniają przekroczenie granicy obrony koniecznej.
Źródła:
1) Art. 25 § 1 k.k.
2) Art. 25 § 2 k.k.
3) Art. 25 § 3 k.k.
Byliście kiedyś w sytuacji, gdy musieliście bronić się przed napastnikiem? Co się stało?
