Zasady odpowiedzialności za produkt niebezpieczny

1. Kiedy produkt jest uznawany za niebezpieczny?

Uwzględniając normalne użycie produktu (zgodnie z celem, dla jakiego został wytworzony) za niebezpieczny uznaje się taki, który pomimo prawidłowego użytkowania nie zapewnia korzystającemu z niego człowiekowi bezpieczeństwa, ze względu na swoje właściwości.(1) Trudno bowiem przyjąć, że ktoś, kto używa podczas kąpieli suszarki do włosów i porażony prądem używa produktu w sposób prawidłowy.

Określając, czy produkt jest niebezpieczny, nie bierze się pod uwagę produktu wadliwego wyłącznie z racji tego, że na rynek wprowadzono jego nową, ulepszoną wersję.

Pod uwagę należy brać również sposób reklamowania i przekazywania konsumentowi informacji o produkcie – reklama bezpiecznej dla dziecka plasteliny, która zawiera szkodliwe substancje i powoduje chorobę dziecka – wprowadza w błąd konsumenta i naraża go na niebezpieczeństwo.

2. Kto odpowiada za produkt niebezpieczny?

Odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez produkt niebezpieczny ponosi producent – osoba, która wytwarza przedmiot w zakresie swojej działalności gospodarczej. Taką odpowiedzialność opiera się na przyjętym przez przedsiębiorcę ryzyku. Podobną odpowiedzialność przyjmuje na siebie wytwórca materiału, surowca albo części składowej produktu, który odpowiada tak jak producent, chyba że wyłączną przyczyną szkody była wadliwa konstrukcja produktu lub wskazówki producenta.

Przewidziane są sytuacje, gdy producent może uwolnić się od ciążącej na nim odpowiedzialności. Może to nastąpić, gdy:

– produkt niebezpieczny nie został wprowadzony do obrotu przez producenta;

– gdy produkt niebezpieczny trafił do obrotu poza zakresem działalności gospodarczej producenta;

– zwolnienie z odpowiedzialności może nastąpić, jeżeli właściwości niebezpieczne produktu ujawniły się po wprowadzeniu go do obrotu (chyba że wynikały one z przyczyny tkwiącej poprzednio w produkcie – wówczas odpowiada on za skutki wady produktu);

– odpowiedzialność jest także wyłączona, gdy nie można było przewidzieć niebezpiecznych właściwości produktu, opierając się na stanie nauki i techniki w chwili wprowadzenia produktu do obrotu – dotyczy to jednak odkryć na całym świecie w danej branży, zatem producent powinien o nich wiedzieć;

– producent nie ponosi odpowiedzialności, gdy produkt niebezpieczny stanowi zagrożenie wyłącznie z takiej przyczyny, że został wyprodukowany i ma właściwości takie, jakich wymagało prawo. (2)

3. Jaki jest zakres odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny?

Mowa tutaj o szkodzie wyrządzonej przez produkt niebezpieczny – zatem dotyczy to szkody na osobie (rany, poparzenia, choroba), a także w mieniu konsumenta – wybuch produktu, który stał się przyczyną pożaru. Ponadto należy pamiętać, że zakres odszkodowania nie obejmuje uszkodzenia samego produktu niebezpiecznego ani korzyści, jakie poszkodowany mógłby osiągnąć w związku z jego używaniem. Odpowiedzialność została także wyłączona w sytuacji, gdy szkoda na mieniu nie przekracza kwoty będącej równowartością 500 EURO. (3)

Składając powództwo o odszkodowanie za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny, należy pamiętać o obowiązujących terminach przedawnienia, które wynoszą:

– 3 lata – liczone od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się lub przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia,

– 10 lat – od daty wprowadzenia produktu do obrotu.

Szczególna odpowiedzialność za szkodę (w wąskim rozumieniu) wyrządzoną przez produkt niebezpieczny nie znaczy, że jako konsument tracimy inne uprawnienia – np. żądania odpowiedzialności za szkody wynikłe z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania oraz odpowiedzialności z tytułu rękojmi za wady i gwarancji jakości. Można dochodzić także odszkodowania na zasadach ogólnych – wówczas zakres szkody będzie szerszy i obejmie „utracone korzyści”.

4. Nie wiemy, kto jest producentem – kto naprawi szkodę?

Jeżeli na opakowaniu produktu nie została podana nazwa producenta czy podmiotu odpowiedzialnego za wprowadzenie do obrotu niebezpiecznego przedmiotu należy wskazać jako adresata roszczenia importera lub przedsiębiorcę, który na opakowaniu zamieścił swoją nazwę, znak towarowy czy inne oznaczenie – i podaje się przez to za producenta. Jeżeli nie znamy żadnej z takich osób – za szkodę odpowiada ten, kto w zakresie swojej działalności gospodarczej zbył produkt niebezpieczny, chyba że w ciągu miesiąca od daty zawiadomienia o szkodzie wskaże poszkodowanemu osobę i adres producenta, a w wypadku towaru importowanego – osobę i adres importera.

1) Art. 449 (1) § 3 Kodeksu cywilnego

2) Art. 449 (3) § 1, § 2, § 3 Kodeksu cywilnego

3) Art. 449 (7) § 2 Kodeksu cywilnego