Pracodawca może ponieść także odpowiedzialność na zasadzie ryzyka w związku z charakterem prowadzonej przez niego działalności.
1. Odpowiedzialność pracodawcy za naruszenie przepisów prawa pracy w związku z wypadkiem pracownika przy pracy
Jeżeli pracodawca nie dokonał formalności związanych ze zgłoszeniem wypadku pracownika, nie ubezpieczył pracownika lub zatrudnił go nielegalnie, czeka go wizyta Państwowej Inspekcji Pracy oraz możliwe nałożenie kar za łamanie przepisów prawa pracy. W przypadku, gdy pracodawca:
– nie zapewnił bezpieczeństwa w miejscu pracy,
– nie zabezpieczył pracowników, wydając im odpowiednią odzież ochronną czy np. szelki bezpieczeństwa spełniające wymagane normy lub
– wbrew obowiązkowi nie zawiadomił właściwego okręgowego inspektora pracy, prokuratora lub innego właściwego organu o śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku przy pracy oraz o każdym innym wypadku, który wywołał wymienione skutki, mającym związek z pracą, jeżeli może być uznany za wypadek przy pracy albo
– przedstawia niezgodne z prawdą informacje, dowody lub dokumenty dotyczące takich wypadków i chorób,1
naraża się na karę grzywny w wysokości do 30.000 zł, niezależnie od odszkodowania, jakiego może domagać się pracownik.
2. Odpowiedzialność materialna pracodawcy wobec pracownika, jeżeli wypadek wydarzył się z winy pracodawcy.
Rodzaje świadczeń, jakie pracownik może uzyskać za wypadek przy pracy oraz warunki nabywania prawa do świadczeń, zasady i tryb ich przyznawania, ich wysokości oraz zasady ich wypłaty określają przepisy Ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.
Najpierw pracownik powinien zwrócić się do ZUS-u o uzyskanie określonych świadczeń z funduszu wypadkowego. Dopiero, gdy je uzyska i okażą się niewystarczające, można z powodzeniem wystąpić do sądu powszechnego o odszkodowanie od pracodawcy. Nie jest to jednak warunek formalny, by najpierw pracownik zwracał się do ZUS-u, lecz wnosząc powództwo wcześniej, istnieje ryzyko, że sąd je oddali.
Powództwo wniesione do sądu z żądaniem zasądzenia na rzecz pracownika odszkodowania od pracodawcy za wypadek przy pracy jest oparte na przepisach Kodeksu cywilnego. Odpowiedzialność pracodawcy w takim wypadku jest odpowiedzialnością za popełnienie czynu niedozwolonego tylko wtedy, gdy pracodawca wyrządził ze swojej winy szkodę pracownikowi (z jego winy miał miejsce wypadek) – jest zobowiązany do naprawienia tej szkody.2 W takim wypadku pracownik musi liczyć się z tym, że będzie zmuszony udowodnić:
1. powstanie szkody i określić precyzyjnie jej wysokość,
2. wykazać, że pracodawca ponosi winę i na skutek jego zachowania miał miejsce wypadek przy pracy,
3. wykazać związek przyczynowy pomiędzy powstaniem szkody a niedozwolonym zachowaniem pracodawcy.
Wbrew pozorom, nie jest to łatwe, zwłaszcza że po okresie rekonwalescencji może okazać się, iż pracodawca usunął wszystkie nieprawidłowości na miejscu pracy z obawy przed Państwową Inspekcją Pracy i istnienie tych nieprawidłowości ciężko będzie udowodnić. Wykazanie, że pracodawca ponosi winę za wypadek pracownika przy pracy może mieć związek z naruszeniem przez niego przepisów Kodeksu pracy w zakresie zachowania warunków BHP. Za obciążające pracodawcę uznane mogą być wszystkie zaniedbania obowiązków związanych z przestrzeganiem przepisów BHP.
Poza okolicznościami związanymi z naruszeniem przepisów prawa pracy pracownik powinien wykazać, jaki konkretnie poniósł uszczerbek na zdrowiu – przedstawić odpowiednią dokumentację lekarską. Uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia na skutek wypadku przy pracy powoduje szkodę w wysokości wszelkich związanych z leczeniem kosztów. Jeżeli pracownik stał się inwalidą, za szkodę należy uznać koszty przygotowania go do wykonywania innego zawodu, natomiast jeżeli stracił możliwość wykonywania pracy zarobkowej – może żądać odpowiedniej renty.3
Ponadto, pracownik musi wykazać, że istnieje związek przyczynowy pomiędzy szkodą w postaci uszczerbku na zdrowiu a zachowaniem (działaniem czy zaniechaniem) pracodawcy w zakresie jego obowiązków wynikających ze stosunku pracy.
3. Odpowiedzialność materialna pracodawcy za wypadek przy pracy na zasadzie ryzyka
Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego, pracodawca prowadzący szczególny rodzaj działalności gospodarczej, ponosi odpowiedzialność na zasadzie ryzyka za szkody wyrządzone komukolwiek (także pracownikowi) na skutek działania przedsiębiorstwa. Dotyczy to przedsiębiorstw lub zakładów wprawianych w ruch za pomocą sił przyrody (pary, gazu, elektryczności, paliw płynnych itp.) oraz zakładów wytwarzających środki wybuchowe albo posługujących się takimi środkami.
Pracodawca ponosi odpowiedzialność za skutki nieprawidłowości działania maszyn itp., może jednak zwolnić się od odpowiedzialności, jeżeli wykaże, że:
– szkoda powstała w wyniku siły wyższej
– szkoda powstała wyłącznie z winy poszkodowanego pracownika
– szkoda powstała wyłącznie na skutek osoby trzeciej, za którą pracodawca nie ponosi odpowiedzialności4
4. Odpowiedzialność pracodawcy wynikająca z popełnienia przestępstwa w związku z wypadkiem pracownika przy pracy
Zgodnie z przepisami Kodeksu karnego, pracodawca odpowie karnie w związku z wypadkiem pracownika przy pracy, jeżeli zostanie mu udowodnione przez prokuratora przestępstwo narażenia na niebezpieczeństwo lub nie zawiadomienia o wypadku w miejscu pracy.
Pracodawca, jako osoba odpowiedzialna za bezpieczeństwo i higienę pracy (lub osoba przez niego upoważniona, zajmująca stanowisko kierownicze), nie dopełnia sowich obowiązków w tym zakresie, przez co naraża pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia albo ciężki uszczerbek na zdrowiu. Pracodawcy grozi za to kara pozbawienia wolności na okres nawet 3 lat.5
Jeżeli pracodawca nie zawiadomi w terminie właściwego organu o wypadku przy pracy, nie sporządzi wskazanej w przepisach dokumentacji lub jej nie przedstawii (np. protokół wypadku), może zostać ukarany karą grzywny w wysokości do 180 stawek dziennych lub karze ograniczenia wolności.6
Czy znacie sytuację, kiedy pracodawca musiał wypłacić odszkodowanie za wypadek przy pracy? Opowiedzcie nam o tym!
