Kodeks pracy definiuje podnoszenie kwalifikacji zawodowych jako zdobywanie i uzupełnianie wiedzy i umiejętności przez pracownika podejmowane z inicjatywy pracodawcy lub za jego zgodą. Kodeks pracy nie wymusza na pracodawcy obowiązku sfinansowania szkolenia pracownika, lecz nakłada na niego obowiązek:
– udzielenia pracownikowi specjalnego urlopu szkoleniowego
– zwolnienia z całości lub części dnia pracy na czas niezbędny na obowiązkowe zajęcia szkoleniowe
– przyznania pracownikowi za czas urlopu szkoleniowego lub za czas zwolnienia z całości lub części dnia pracy wynagrodzenia1
Urlop szkoleniowy przysługuje pracownikowi w wymiarze 6 dni (dla pracownika przystępującego do egzaminów eksternistycznych, maturalnych, potwierdzających kwalifikacje zawodowe) lub 21 dni w ostatnim roku studiów (na czas konieczny do przygotowania pracy dyplomowej oraz zdania egzaminu dyplomowego).
Ponadto pracodawca może przyznać pracownikowi podnoszącemu kwalifikacje zawodowe dodatkowe świadczenia:
– pokryć opłaty za kształcenie (czesne, koszt szkolenia)
– pokryć koszty przejazdu na szkolenie czy kursy
– pokryć koszty podręczników i materiałów szkoleniowych
– pokryć koszty zakwaterowania2
Nie jest to jednak obowiązek pracodawcy i pracownik nie może żądać od niego takich świadczeń. Pracodawca powinien zawrzeć z pracownikiem podnoszącym kwalifikacje zawodowe umowę. Nie ma takiego obowiązku, jeżeli nie zamierza w stosunku do konkretnego pracownika przedłużać umowy o pracę i zobowiązać pracownika do pozostawania w zatrudnieniu po zakończeniu szkolenia. Jeżeli jednak pracodawca ponosi koszty szkolenia, może żądać od pracownika pozostawania przez niego po zakończeniu szkolenia w zatrudnieniu przez określony okres czasu. Pracodawca nie będzie bowiem ryzykował finansowania z własnych środków szkolenia pracownika, który następnie podejmie pracę u jego konkurenta. Nie byłoby to dla niego opłacalne.
Umowę z pracownikiem pracodawca zawiera na piśmie. Umowa taka powinna zaś określać podstawowe prawa i obowiązki stron i nie może zawierać postanowień mniej korzystnych niż te wskazane w Kodeksie pracy (zwłaszcza w zakresie zwrotu kosztów czy urlopu szkoleniowego dla pracownika).3 Taka umowę zawiera się zwłaszcza w zakresie zdobywania określonych, dodatkowych uprawnień pracownika, które pozwolą mu na awans, zmianę stanowiska pracy lub wykonywanie w ramach pracy dodatkowych czynności.
Jeżeli podnoszenie kwalifikacji zawodowych następuje z pominięciem pracodawcy – niezależnie od niego i nie bezpośrednio w związku z wykonywaną przez pracownika pracą – powyższe zasady nie mają zastosowania. Natomiast pracownikowi, który zdobywa lub uzupełnia wiedzę i umiejętności niezależnie od wymagań dotychczasowego pracodawcy przysługuje:
– zwolnienie z całości lub części dnia pracy bez zachowania prawa do wynagrodzenia,
– oraz urlop bezpłatny w wymiarze ustalonym w porozumieniu zawieranym pomiędzy pracodawcą i pracownikiem4.
Uprawnienia pracownika zależą zatem od jego umowy z pracodawcą czy wzajemnych uzgodnień w tym zakresie. Ponadto, dużą rolę odgrywa także zakres i forma szkolenia, w jakim chciałby uczestniczyć pracownik. Niektóre szkolenia są organizowane przez pracodawcę, wówczas to zazwyczaj on ponosi koszty takiego szkolenia i decyduje, którzy pracownicy mają obowiązek z niego skorzystać. Pozostali pracownicy mogą sami zgłaszać się do udziału w szkoleniu związanym z podnoszeniem ich kwalifikacji zawodowych.
Niektóre szkolenia są organizowane na terenie zakładu pracy w ramach programów realizowanych przez Unię Europejską w ramach programu Kapitał Ludzki. Korzystający ze szkoleń, pracownicy muszą pokryć co najwyżej rzeczywiste koszty przekazanych im materiałów dydaktycznych, pozostałe koszty są refundowane z funduszy unijnych.
Jeszcze inny rodzaj szkoleń to szkolenia prowadzone przez niezależne ośrodki szkoleniowe, w których pracownicy mogą zdobywać nowe uprawnienia – na takie szkolenie pracownik może zostać wysłany przez pracodawcę, który sfinansuje koszty szkolenia lub po jego odbyciu i uzyskaniu uprawnień zwróci pracownikowi koszty szkolenia. Nie jest to jednak obowiązek pracodawcy – równie dobrze pracownik będzie musiał sam sfinansować szkolenie, aby zachować dotychczasowe miejsce pracy lub starać się o przyjęcie do pracy na określone stanowisko.
Jakie są Wasze doświadczenia? Czy pracodawca płacił za Wasze szkolenia? Wypowiedzcie się!
1. Art. 103(1) Kodeksu pracy
2. Art. 103 (3) Kodeksu pracy
3. Art. 103 (4) § 1, § 2, § 3 Kodeksu pracy
4. Art. 103 (6) Kodeksu pracy
