Oprócz tradycyjnej drogi sądowej i oskarżenia pracodawcy za łamanie przepisów prawa pracy w zakresie BHP możliwe jest złożenie (nawet anonimowego) wniosku do Państwowej Inspekcji Pracy. Państwowa Inspekcja Pracy na umotywowany wniosek pracowników lub ich przedstawicieli, dotyczący zagrożenia zdrowia i życia pracowników na skutek łamania przepisów BHP przez pracodawcę, przeprowadzi kontrolę. Kontrola w zakładzie pracy, która zakończy się stwierdzeniem naruszeń prawa, doprowadzi do nałożenia na pracodawcę mandatu lub głoszeniem sprawy do Prokuratury. Co ważne, pracownicy nie mogą ponosić jakichkolwiek niekorzystnych dla nich konsekwencji za zgłoszenie naruszeń do Państwowej Inspekcji Pracy.
Aby egzekwować BHP w zakładzie pracy pracownicy powinni wiedzieć jakie obowiązki ma w tym zakresie pracodawca. Świadomość pracowników w tym zakresie nadal jest niewystarczająca. To pracodawca ponosi odpowiedzialność za przestrzeganie i zapewnienie BHP w zakładzie pracy. Obowiązki pracodawcy w zakresie BHP to zwłaszcza:
– organizowanie pracy w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy, (zapewnienie nieodpłatnie odzieży ochronnej i ubrań zamiennych, dbania o stan techniczny urządzeń i pojazdów, zakup atestowanych narzędzi pracy, itp.)
– zagwarantowanie pracownikom urządzeń zabezpieczających (zwłaszcza w sektorze budowlanym)
– organizacja apteczki i organizacja pierwszej pomocy w razie wypadku przy pracy
– koszty działań podejmowanych przez pracodawcę w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy w żaden sposób nie mogą obciążać pracowników (1).
„Pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie środki ochrony indywidualnej zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników występujących w środowisku pracy oraz informować go o sposobach posługiwania się tymi środkami” (2).
Jeżeli pracodawca nie dba o zapewnienie odpowiednich warunków pracy i nie przestrzega odpowiednich przepisów podlega karze grzywny od 1 000 zł do 30 000 zł. Ukarać można także pracodawcę np. za niewykonanie obowiązku wyposażenia stanowiska pracy w maszyny i inne urządzenia techniczne, które spełniają określone wymagania lub za niedostarczanie pracownikom środków ochrony indywidualnej (masek pyłowych, słuchawek, rękawic roboczych itp.)
Taka kara niestety nie jest zbyt wysoka dla większości dużych przedsiębiorstw i jednorazowe jej nałożenie nie zmieni postępowania pracodawcy. Dlatego aktywność pracowników w tym zakresie jest konieczna, gdyż częste kontrole mogą poprawić warunki pracy.
Oprócz kar wynikających z przepisów prawa pracy pracodawca może odpowiadać karnie przed sądem za popełnienie przestępstw dotyczących naruszenia przepisów BHP. Przestępstwa te zostały w kodeksie karnym określone jako przestępstwa przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową. Pokrzywdzonymi w takich sprawach są pracownicy, którzy zostali narażeni na niebezpieczeństwo lub naruszono ich prawa wynikające ze stosunku pracy. W myśl tych przepisów do odpowiedzialności karnej pracodawcy wystarczy sam stan zagrożenia życia lub zdrowia pracowników. Nie należy więc czekać na wypadek przy pracy, by wymusić na pracodawcy spełnianie jego obowiązków. Według prawa karnego osoba, która jest odpowiedzialna za bezpieczeństwo pracowników i nie wypełnia tych obowiązków, przez co naraża życie lub zdrowie pracowników, podlega karze pozbawienia wolności do lat trzech (3). Oprócz tego pracodawca może ponosić odpowiedzialność za złośliwe i uporczywe naruszanie praw pracownika wynikające ze stosunku pracy. Karą przewidziana za to przestępstwo jest grzywna, kara ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do lat 2 (4).
Źródła:
1) Por. art. 207 K.p.
2) Art. 237 (6) k.p.
3) Art. 220 k.k.
4) Art. 218 k.k.
Czy wszystkie przepisy BHP są według Was zasadne? Czy jest coś, co należałoby zmienić?
