Jak napisać zażalenie na tymczasowe aresztowanie?

Tymczasowe aresztowanie oprócz zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania jest stosowane zgodnie z ustawą z bardziej pragmatycznych przyczyn: ma zapobiegać popełnieniu nowego (ciężkiego!) przestępstwa przez dotychczasowego podejrzanego – gdy np. podczas zatrzymania groził komuś śmiercią czy pobiciem (1). Dowody zebrane przez policję muszą wskazywać na duże prawdopodobieństwo, że osoba zatrzymana, która ma zostać następnie tymczasowo aresztowana popełniła rzeczywiście to przestępstwo. Nie można nikogo aresztować na podstawie domysłów czy samych tylko przypuszczeń. Oprócz tego tymczasowe aresztowanie może być zastosowane, jeśli:

1) „zachodzi uzasadniona obawa ucieczki lub ukrywania się oskarżonego, zwłaszcza wtedy, gdy nie można ustalić jego tożsamości albo nie ma on w kraju stałego miejsca pobytu,zachodzi uzasadniona obawa, że oskarżony będzie nakłaniał do składania fałszywych zeznań lub wyjaśnień albo w inny bezprawny sposób utrudniał postępowanie karne” (2).

2) jeżeli podejrzanemu grozi za przestępstwo (o jakie jest podejrzewany) surowa kara – wówczas aby uniknąć takiej kary istnieje ryzyko, że podejrzany będzie starał się ukryć, uciec, czy zacierać ślady przestępstwa gdy będzie przebywał na wolności

To nie policja czy prokurator decyduje o zastosowaniu tymczasowego aresztowania – musi w tym zakresie zapaść postanowienie sądu, będące rezultatem wniosku prokuratora. Postanowienie to wydaje sąd rejonowy w okręgu którego prowadzone jest postępowanie przygotowawcze. Gdy tymczasowe aresztowanie jest stosowane już w trakcie postępowania przed sądem zażalenie należy kierować do sądu, w którym toczy się postępowanie sądowe w tej sprawie. Zażalenie na postanowienie o tymczasowym aresztowaniu jest rozpoznawane przez sąd „niezwłocznie” (3).

Zażalenie należy wnieść w terminie 7 dni od ogłoszenia lub doręczenia postanowienia o zastosowaniu lub przedłużeniu tymczasowego aresztowania. Zażalenie składa się na piśmie. Rozpoznaje je sąd, który wydał postanowienie o tymczasowym aresztowaniu, ale w składzie 3 sędziów.

Na co można powołać się w takim zażaleniu? Przede wszystkim na naruszenie prawa materialnego lub procesowego – stąd warto skorzystać z pomocy profesjonalisty (adwokata). Oprócz naruszenia prawa można skorzystać z możliwości przewidzianych ustawowo, które nakazują sądowi odstąpić od tymczasowego aresztowania. Można w zażaleniu powołać się na okoliczności takie jak:

1) choroba, która uniemożliwia przebywanie w areszcie, gdyż spowodowałoby dla życia lub zdrowia podejrzanego poważne niebezpieczeństwo,

2) warunki rodzinne czy ekonomiczne, tymczasowe aresztowanie może pociągać wyjątkowo ciężkie skutki dla oskarżonego lub jego najbliższej rodziny (opieka nad małoletnim dzieckiem, choroba żony, itp.)

3) gdy można przewidzieć, że sąd orzeknie karę z warunkowym zawieszeniem jej wykonania lub karę łagodniejszą niż pozbawienie wolności – można to wywnioskować z zebranych dotychczas dowodów czy postawy podejrzanego

4) można wskazać, że organy ścigania znają tożsamość oskarżonego, a on sam stawiał się na wezwania policji czy sądu i nie utrudniał nigdy postępowania.

Pisząc zażalenie należy zamieścić w nim następujące informacje:
1. adres i wskazanie sądu, do którego kierujemy zażalenie – jest to sąd który wydał postanowienie o zastosowaniu lub przedłużeniu tymczasowego aresztowania – sąd rejonowy w postępowaniu przygotowawczym

2. podanie sygnatury akt sprawy – postanowienia dotyczącego tymczasowego aresztowania

3. określić, kto jest oskarżonym (podejrzanym) i jednocześnie aresztowanym : imię, nazwisko oraz adres aresztowanego

4. tytuł pisma – zażalenie na postanowienie o zastosowaniu (przedłużeniu) tymczasowego aresztu

5. określenie przyczyn, które uzasadniają zaskarżenie postanowienia

6. wniosek o uchylenie lub zmianę tymczasowego aresztowania na inny środek zapobiegawczy

7. uzasadnienie zażalenia w którym przywołujemy okoliczności wskazane powyżej

Co jeżeli zażalenie zostanie oddalone? Podejrzany przebywający w areszcie może w każdym czasie złożyć samodzielnie wniosek o uchylenie lub zmianę tymczasowego aresztowania (4). Wniosek ma obowiązek w ciągu 3 dni rozpatrzyć prokurator (lub sąd – po wniesieniu aktu oskarżenia). Nie ma żadnych wskazań, co do terminów wnoszenia takiego wniosku i ilości takich wniosków. Wniosek składamy prokuratorowi prowadzącemu naszą sprawę. Prokurator rozpatrując nasz wniosek wydaje w tym zakresie postanowienie. Można na nie złożyć zażalenie (inne od tego przedstawionego powyżej) – istnieje tylko jeden warunek. Zażalenie na postanowienie prokuratora w przedmiocie naszego wniosku można złożyć, jeżeli dotyczy ono wniosku, który złożono po upływie co najmniej 3 miesięcy od tymczasowego aresztowania (wydania postanowienia nakazującego jego stosowanie).

Źródła:
1) Art. 249 § 1 k.p.k.
2) Art. 258 § 1 k.p.k.
3) Art. 252 § 3 k.p.k.
4) Art. 254 § 1 k.p.k.