Jakie umowy mogą zawierać młodzi ludzie?

Dziecko, w zależności od wieku, może zawierać różne rodzaje umów. Gdy osiągnie pełnoletniość w wieku 18 lat i ma pełną zdolność do czynności prawnych, może zawrzeć każdą umowę i poniesie odpowiedzialność za niewywiązanie się z niej. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy małoletni (skończywszy 16 lat) uzyskuje pełnoletniość w związku z zawarciem małżeństwa – nie traci jej przy tym nawet w razie jego unieważnienia. Tym sposobem mając 16 lat może występować w umowach jako osoba pełnoletnia.

Umowy, które mogą zostać zawarte przez dzieci należy zróżnicować:

1. umowy zawarte przez dzieci, które nie ukończyły jeszcze 13 lat – takie dzieci są w świetle prawa traktowane jako osoby ubezwłasnowolnione całkowicie i nie mają żadnej zdolności do czynności prawnych. W tym wieku nie mogą samodzielnie (bez opieki ze strony rodzica) zawierać żadnych umów, zaś te które przez pomyłkę ktoś z nimi zawrze, są nieważne. Często może się zdarzyć, że małoletni zostanie oszukany, dlatego w takich sytuacjach nieważność zawartej umowy rodzice mogą uniknąć odpowiedzialności, jeżeli dopełnili swoich obowiązków wynikających z opieki.

2. umowy zawarte przez dzieci wyjątkowo, gdy dziecko, które nie ukończyło lat 13 i zawarło umowę należącą do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego – umowa taka staje się ważna w momencie jej wykonania, jeżeli nie pociąga za sobą rażącego pokrzywdzenia osoby niezdolnej do czynności prawnych.1 Chodzi tutaj głównie o zakupy w sklepach. Gdy dziecko płaci za słodycze, zaś sprzedawca podaje mu towar, umowa zostaje zawarta i jest ważna. Jeżeli jednak sprzedawca za ciastko żąda od dziecka 20 zł, można to uznać za oszustwo, gdyż zmierza do rażącego pokrzywdzenia dziecka, które może jeszcze nie znać wartości pieniędzy.

3. umowy zawarte przez dzieci, które ukończyły 13 lat, ale nie osiągnęły jeszcze pełnoletniości są w świetle prawa cywilnego traktowane jak osoby częściowo ubezwłasnowolnione. Oznacza to, że dziecko w tym przedziale wiekowym ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych.2 Może ono rzecz jasna zawierać niektóre umowy samodzielnie i może (w wieku 16 lat) podjąć pracę zarobkową. W takim wieku dziecko:
– może bez zgody przedstawiciela ustawowego (rodziców) zawierać umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego – robić zakupy, zamawiać towary na Allegro itp.3
– może bez zgody przedstawiciela ustawowego rozporządzać swoim zarobkiem, chyba że sąd opiekuńczy z ważnych powodów inaczej postanowi (np. problemy wychowawcze z dzieckiem wiążą się z piciem przez nie alkoholu – wówczas można ograniczyć mu możliwość zakupu)4

Jeżeli dziecko, które ukończyło 13 lat, ale nie jest jeszcze pełnoletnie, zawarło umowę np. o świadczenie usług drogą elektroniczną (nie było możliwości weryfikacji wieku podczas zawarcia takiej umowy) na płatne usługi – umowa taka stanie się ważna, jeżeli potwierdzą ją rodzice, wyrażając zgodę na jej zawarcie.5 Jeżeli usługodawca chce uwolnić się od zawartej z dzieckiem umowy, nie może powoływać się na brak zgody rodziców, lecz najpierw musi wyznaczyć im termin do zajęcia stanowiska. Jeżeli rodzice nie wyrażą zgody na zawarcie takiej umowy, druga strona umowy staje się wolna od zobowiązań.

Ograniczenia przewidziane w Kodeksie cywilnym dotyczą umów, które dotyczą znacznych sum lub składników majątkowych dziecka, nad którymi właściwy zarząd mają sprawować rodzice. Dotyczy to zwłaszcza umów, w których dziecko zaciąga zobowiązanie lub rozporządza swoim prawem, w takich sytuacjach zawsze potrzebna jest zgoda rodziców dla ważności takiej umowy.

Z kolei jeżeli dziecko dokonało samodzielnie jednostronnej czynności prawnej (podarowało koleżance drogi rower, który dostało od rodziców) – bez zgody rodziców – taka darowizna jest nieważna. W przypadku mniej wartościowych przedmiotów – jeżeli dziecko dostało od rodziców określone przedmioty majątkowe do swobodnego użytku, dziecko uzyskuje pełną zdolność w zakresie czynności prawnych, które tych przedmiotów dotyczą.

1 Art. 14 § 2 Kodeksu cywilnego
2 Art. 15 Kodeksu cywilnego
3 Art. 20 K.c.
4 Art. 21 K.c.
5 Art. 18 § 1 K.c.