Zazwyczaj każde zamierzenie właściciela zabytku jest posumowane opinią konserwatora, który przedstawia swoje uwagi i wyraża zgodę lub też na takie wykonanie prac. Wojewódzki konserwator zabytków może sam przeprowadzać kontrolę stanu zabytku i zobowiązać właściciela do wykonania określonych prac, mających uchronić zabytek przed zniszczeniem.
Opinia konserwatorska najczęściej wyrażona jest w zajęcia stanowiska przez wojewódzkiego konserwatora zabytków w sprawie przeprowadzania remontów zabytków przez ich właścicieli. W takim wypadku konserwator zabytków może określić szczegółowo zakres dozwolonych prac, a także wskazać, jakie elementy architektoniczne z danej epoki mają zostać zachowane, jakie materiały (zaproponowane przez właściciela) nie mogą zostać użyte itp.
Działania z zakresu prac budowlanych, do których konieczne jest uzyskanie opinii konserwatora zabytków, dzielone są prawnie na:
– prace konserwatorskie – mające na celu zabezpieczenie budynku, utrwalenie substancji zabytku, zahamowanie procesów jego niszczenia, a także tworzenie dokumentacji tych działań
– prace restauratorskie – rozumiane jako działania mające na celu wyeksponowanie wartości artystycznych i estetycznych zabytku, także dokonanie jego rekonstrukcji, uzupełnienia lub odtworzenia jego elementów,
– roboty budowlane – roboty budowlane w rozumieniu przepisów Prawa budowlanego, podejmowane przy zabytku lub w otoczeniu zabytku.
Właściciel lub posiadacza zabytku musi każdorazowo zgłaszać do wojewódzkiego konserwatora zabytków m.in. następujące czynności, jeżeli zamierza je zrealizować, gdyż wymagają one wydania pozwolenia (opinii) przez wojewódzkiego konserwatora zabytków:
1) prowadzenie prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy zabytku wpisanym do rejestru (także prace remontowe)
2) wykonywanie robót budowlanych w otoczeniu zabytku (ogrody, park wokół nieruchomości, niekiedy sąsiednie działki, na których chcemy postawić dodatkowy budynek itp.)
3) dokonywanie podziału zabytku nieruchomego wpisanego do rejestru
4) zmiana przeznaczenia zabytku wpisanego do rejestru lub sposobu korzystania z tego zabytku
5) umieszczanie na zabytku wpisanym do rejestru urządzeń technicznych, tablic, reklam oraz napisów,
6) podejmowanie innych działań, które mogłyby prowadzić do naruszenia substancji lub zmiany wyglądu zabytku wpisanego do rejestru1
Wydanie pozwolenia przez wojewódzkiego konserwatora zabytków następuje na wniosek właściciela (posiadacza, zarządcy, wieczystego użytkownika) zabytku, który zamierza przeprowadzić prace remontowe na jego terenie. Wniosek dotyczący udzielenia pozwolenia (opinii) na remont lub konserwację zabytków składa się do wojewódzkiego konserwatora zabytków, właściwego dla miejsca położenia nieruchomości.2 Wzór wniosku można znaleźć na stronach internetowych właściwego konserwatora zabytków.
Do takiego wniosku należy dołączyć następujące dokumenty:
– dokumenty potwierdzające nasz tytuł prawny do nieruchomości
– program planowanych prac (określony szczegółowo wraz z dokumentacją zdjęciową, jeżeli taka istnieje)
– dokumenty potwierdzające, że osoba wskazana przez nas jako prowadząca prace (kierująca pracami budowlanymi) posiada odpowiednie uprawnienia i doświadczenie w zakresie przeprowadzania takich prac (nie może tego wykonać każda firma budowlana)
– projekt prac budowlanych w celu oceny wpływu prac budowlanych na zabytek.
Wojewódzki konserwator zabytków może zarządzić przedstawienie dodatkowych dokumentów dotyczących nieruchomości, zwłaszcza dokumentów historycznych, które mają pomóc mu w określeniu planowanej przez nas ingerencji w charakter zabytku. Dodatkowo, na wniosek właściciela zabytku lub posiadacza zabytku wojewódzki konserwator zabytków przedstawia w formie pisemnej zalecenia konserwatorskie.
Zalecenia konserwatorskie czy też opinia konserwatorska może zawierać (w zależności od przedmiotu wniosku):
1. określenie sposobu korzystania z zabytku,
2. określenie zabezpieczenia zabytku przed działaniem szkodliwych czynników atmosferycznych
3. zasady dotyczące wykonania prac konserwatorskich – jakie elementy powinny być brane pod uwagę, jakie materiały należy wykorzystać oraz co powinno zostać zachowane w stanie niezmienionym
4. opinia może również wyznaczyć zakres dopuszczalnych zmian, które mogą być wprowadzone w zabytku i są związane z jego użytkowaniem3 .
Również pozwolenie na rozbiórkę obiektu budowlanego wpisanego do rejestru zabytków może być wydane wyłącznie po uzyskaniu decyzji Generalnego Konserwatora Zabytków działającego w imieniu właściwego ministra o skreśleniu tego obiektu z rejestru zabytków. Jeżeli zabytek nie został wpisany do rejestru zabytków, a figuruje w gminnej ewidencji zabytków, pozwolenie na budowę lub rozbiórkę obiektu budowlanego wydaje właściwy organ w uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków.4
Wojewódzki konserwator zabytków ma także prawo kontrolowania, w jakim stanie technicznym znajduje się zabytek należący do określonego właściciela. Kontroli podlega zwłaszcza stan zachowania, warunki przechowywania i zabezpieczenia zabytków wpisanych do rejestru. Konserwator sprawdza (niejednokrotnie z pomocą policji, która ma prawo na wniosek konserwatora towarzyszyć mu w czasie przeprowadzania kontroli) legalność działań podejmowanych przy zabytkach wpisanych do rejestru w zakresie ich remontów czy innych prac. Efektem przeprowadzonej kontroli jest protokół pokontrolny sporządzony przez wojewódzkiego konserwatora zabytków.
Protokół kontroli powinien zawierać:
– opis stanu faktycznego stwierdzonego w toku kontroli
– opis ustalonych nieprawidłowości
– przyczyny powstania wskazanych nieprawidłowości,
– zakres i skutki tych nieprawidłowości dla zachowania zabytku i jego stanu technicznego
– wskazanie osób odpowiedzialnych za powstanie nieprawidłowości5.
Macie jakieś doświadczenia z uzyskiwaniem opinii konserwatora zabytków? Czekamy na Wasze wypowiedzi!
1 Art. 36 ust. 1 Ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z późniejszymi zmianami
2 § 2 Rozporządzenia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 27 lipca 2011 r. w sprawie prowadzenia prac konserwatorskich, prac restauratorskich, robót budowlanych, badań konserwatorskich, badań architektonicznych i innych działań przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków oraz badań archeologicznych
3 Art. 27 Ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z późniejszymi zmianami
4 Art. 39 ust. 2 i ust. 3 Ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z późniejszymi zmianami
5 Art. 39 ust. 2 Ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z późniejszymi zmianami
