Ograniczenie władzy rodzicielskiej przez sąd jest szczególnym środkiem, stosowanym w sytuacji, gdy wymaga tego dobro dziecka – to troska o małoletniego powinna być podstawą dla ingerencji sądu w strukturę rodziny.
Ograniczenie władzy rodzicielskiej może nastąpić na uzasadniony wniosek np. jednego z rodziców. Sąd może orzec o tym przykładowo w wyroku ustalającym pochodzenie dziecka, wyroku orzekającym rozwód czy też na skutek separacji faktycznej rodziców dziecka, gdy do sądu wpłynie stosowny wniosek. W wyroku orzekającym rozwód sąd obligatoryjnie orzeka (rozstrzyga) o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków i o kontaktach rodziców z dzieckiem oraz orzeka, w jakiej wysokości każdy z małżonków obowiązany jest do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka (alimenty). Należy jednak podkreślić, że sąd uwzględni porozumienie małżonków o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie, jeżeli jest ono zgodne z dobrem dziecka – zwłaszcza gdy rodzice dziecka nadal utrzymują ze sobą kontakt i chcą wspólnie podejmować ważne dla dziecka decyzje. Należy podkreślić, że orzeczenie dotyczące wyłącznie uregulowania kontaktów z dzieckiem nie jest zawsze związane z ograniczeniem czy też pozbawieniem władzy rodzicielskiej.
Przy orzekaniu o władzy rodzicielskiej zasadą jest, że rodzeństwo powinno wychowywać się wspólnie, chyba że dobro dziecka wymaga innego rozstrzygnięcia. [1] W takim orzeczeniu sąd ma uprawnienie, po dokonaniu oceny wszystkich zebranych w sprawie dowodów, powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców – jednocześnie ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka – mogą one dotyczyć współdecydowania on ważnych dla dziecka. Sąd może pozostawić władzę rodzicielską obojgu rodzicom na ich zgodny wniosek, jeżeli przedstawili sądowi wspólnie opracowane porozumienie i jest zasadne oczekiwanie, że będą współdziałać w sprawach dziecka.
Sąd podejmuje rozstrzygnięcie w sprawie ograniczenia jednemu z rodziców (lub obojgu) władzy rodzicielskiej w sytuacji, gdy dobro dziecka jest zagrożone. [2] Zagrożenie nie jest przy tym traktowane wyłącznie jako niebezpieczeństwo dla życia i zdrowia dziecka czy jego prawidłowego rozwoju – bardzo często ma związek z zabezpieczeniem interesu majątkowego dziecka. Nienależyte wykonywanie przez rodziców władzy rodzicielskiej, zaniedbywanie dziecka, niemożność poradzenia sobie z trudnościami życiowymi, defraudowanie majątku dziecka, alkoholizm w rodzinie dziecka, przemoc itp. stają się przyczyną podejmowania kroków przez sąd. Wniosek taki może złożyć przykładowo kurator sądowy powiadomiony o takiej konieczności przez pracowników opieki społecznej lub jeden z rodziców. Najczęściej ograniczenie władzy rodzicielskiej ma miejsce w sytuacji, gdy rodzice dziecka żyją w rozłączeniu – wówczas jedno z rodziców zapewne będzie zabiegało o pełną władzę rodzicielską, polegającą na tym, że to on wychowuje dziecko, mieszka z nim, opiekuje się nim, dążąc do tego, by drugiemu z rodziców władza ta została ograniczona, do np. uczestniczenia w utrzymaniu dziecka przez płacenie alimentów oraz prawo do widywania się z dzieckiem w ściśle określonych porach, decydowania o leczeniu dziecka itp.
Na skutek ograniczenia jednemu z rodziców władzy rodzicielskiej, rodzic nie mieszka z dzieckiem na co dzień, lecz nadal ma prawo do decydowania w zakresie ważnych dla dziecka spraw, jeżeli wynika to z orzeczenia sądu. Przykładowo, jak wynika to z orzecznictwa: „(…) na wyjazd za granicę na pobyt stały małoletniego wraz z jednym z rodziców, któremu w wyroku rozwodowym powierzono wykonywanie władzy rodzicielskiej, potrzebne jest zezwolenie sądu opiekuńczego, jeżeli drugi z rodziców, któremu powierzono nadzór nad wychowaniem dziecka, nie złożył oświadczenia wyrażającego zgodę na wyjazd dziecka.” [3]
Jakie są Wasze doświadczenia w tym temacie? Wypowiedzcie się!
Źródła:
[1] Art. 107 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego
[2] Art. 109§ 1 K.r.o.
[3] Uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 10 listopada 1971 r. III CZP 69/71; LexPolonica nr 314383
