Ograniczenie kontaktów z dzieckiem – przesłanki

Prawidłowy rozwój psychiczny dziecka zakłada jego wychowanie przez oboje rodziców i nawiązywanie więzi dziecka zarówno z ojcem, jak i matką. Dlatego też wniosek o uregulowanie kontaktów z dzieckiem zawsze musi opierać się na wskazaniu ważnych powodów, dla których strona żąda takiego rozstrzygnięcia.

O uregulowaniu kontaktów z dzieckiem często orzeka się przy okazji spraw rozwodowych – wówczas, na skutek wniosków zawartych w pozwie o rozwód, sąd orzeka o ograniczeniu władzy rodzicielskiej jednego z rodziców do uczestniczenia np. w podejmowaniu ważnych decyzji dotyczących leczenia czy edukacji dziecka oraz reguluje kontakty rodzica z dzieckiem, ustalając na jakich zasadach mają się one odbywać, np. czy wyłącznie w obecności drugiego rodzica, czy wyłącznie w miejscu zamieszkania dziecka bądź poza nim, czy rodzic może spędzać z dzieckiem jeden miesiąc letnich wakacji itp. W przypadku uregulowania kontaktów z dzieckiem dopuszczalne jest zawarcie ugody przed sądem. W czasie mediacji strony postępowania (rodzice dziecka) mają możliwość samodzielnie ustalić sposób wykonywania władzy rodzicielskiej. Postanowienie sądu opiekuńczego zawierające rozstrzygnięcie w sprawach kontaktów zastępuje porozumienie rodziców, a zatem upada w chwili, gdy rodzice dojdą do porozumienia innej treści. [1]

Każde z rodziców, nawet w sytuacji, gdy zostały im ograniczone prawa rodzicielskie, ma prawo do osobistej styczności z dzieckiem; wyłącznie w sytuacjach skrajnie wyjątkowych sąd orzeka o całkowitym zakazie kontaktów rodzica z małoletnim dzieckiem. Kontakty z dzieckiem to nie tylko faktyczne spotkania, również kontakt za pomocą telefonu, Internetu itp. Sąd w przypadku pozbawienia rodzica władzy rodzicielskiej najczęściej orzeka o zakazie kontaktowania się i styczności rodzica z małoletnim, w razie zaś ograniczenia władzy rodzicielskiej styczność ta zostaje najczęściej ograniczona.

Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego: „(…) powierzenie jednemu z rodziców w wyroku rozwodowym lub w wyroku unieważniającym małżeństwo wykonywania władzy rodzicielskiej nie pozbawia drugiego z rodziców prawa do osobistego kontaktowania się z dzieckiem. Stąd wyraźne określenie tego uprawnienia w wyroku jest zbędne. Wyłączenie lub ograniczenie osobistej styczności rodziców z ich dzieckiem może być orzeczone jedynie w przypadku pozbawienia rodziców władzy rodzicielskiej lub ograniczenia tej władzy, a nie w przypadku powierzenia jej w wyroku rozwodowym lub wyroku unieważniającym małżeństwo jednemu z rodziców”. [2]

Jednakże prawo do kontaktów z dzieckiem mają także rodzice, którym władza rodzicielska nie przysługuje. Takiemu stanowisku dał wyraz Sąd Najwyższy w uchwale z 26 września 1983 r. (III CZP 46/83, LexPolonica nr 309560, OSNCP 1984, nr 4, poz. 4), w której stwierdził, że nieprzyznanie ojcu dziecka władzy rodzicielskiej w wyroku ustalającym ojcostwo nie wyłącza jego prawa do osobistej styczności z dzieckiem. Zatem nawet pozbawienie rodziców władzy rodzicielskiej nie powoduje ex lege utraty prawa do osobistej styczności z dzieckiem, chyba że sąd opiekuńczy w takim przypadku zakaże takiej styczności. [3] Wynika stąd jasno, że prawo do kontaktów z dzieckiem jest prawem niezależnym od władzy rodzicielskiej.

Ustalanie kontaktów rodziców z dzieckiem powinno uwzględniać zwłaszcza dobro dziecka i jego emocjonalne potrzeby, zwłaszcza jeżeli dziecko przebywa stale u jednego z rodziców [4].

Wyłącznie ze względu na dobro dziecka sąd opiekuńczy ograniczy utrzymywanie kontaktów rodziców z dzieckiem, zwłaszcza zaś może:

1. zakazać spotykania się z dzieckiem;
2. zakazać zabierania dziecka poza miejsce jego stałego pobytu;
3. zezwolić na spotykanie się z dzieckiem tylko w obecności drugiego z rodziców albo opiekuna, kuratora sądowego lub innej osoby wskazanej przez sąd;
4. ograniczyć kontakty do określonych sposobów porozumiewania się na odległość;
5. zakazać porozumiewania się na odległość;
6. zakazać utrzymywania jakichkolwiek kontaktów. [5]

Prawo do żądania uregulowania kontaktów z dzieckiem na drodze sądowej przysługuje nie tylko rodzicom, mogą się o nie starać również krewni dziecka: rodzeństwo, dziadkowie, powinowaci w linii prostej, a także inne osoby, jeżeli sprawowały one przez dłuższy czas pieczę nad dzieckiem, np. opiekun prawny.

Wniosek o uregulowanie kontaktów z dzieckiem można złożyć nie tylko w czasie rozprawy rozwodowej, także w sytuacji, gdy rodzice dziecka żyją w rozłączeniu w odrębnym postępowaniu nieprocesowym wszczynanym na wniosek (lub z urzędu – gdyż sądy rodzinne mają taki przywilej). Sądem opiekuńczym (sądem rodzinnym) jest sąd rejonowy wydział rodzinny i nieletnich właściwy dla miejsca zamieszkania dziecka lub miejsca jego pobytu. Wniosek taki jest wolny od opłat sądowych. [6]

We wniosku należy zwłaszcza przedstawić żądanie, czyli sprecyzować, w jaki sposób wnioskodawca chce uregulować kontakty z dzieckiem, należy je tak sprecyzować, aby nadawały się do egzekucji, np. co 2 weekend w miesiącu od piątku od godz. 19.00 do niedzieli do godz. 17.00, drugi dzień Bożego Narodzenia i pierwszy dzień Świąt Wielkanocnych oraz 1 miesiąc wakacji i jeden tydzień ferii zimowych itp. Dodatkowo można żądać np. obecności kuratora sądowego podczas takich spotkań itp. Oprócz tego wnioskodawca musi wykazać, z czego wynika żądanie ograniczenia kontaktów dziecka z drugim rodzicem, np. dziecko nie jest z nim emocjonalne związane, istnieje ryzyko, że rodzic skrzywdzi dziecko i będzie je zaniedbywał itp. Wszelkie okoliczności, na podstawie których sąd może uznać, że zbyt częste spotkania (lub spotkania i jakikolwiek kontakt z rodzicem) zagraża dobru dziecka i może mieć negatywny wpływ na jego psychikę, emocje czy zdrowie, przemawia za uregulowaniem kontaktów z dzieckiem na drodze sądowej.

Częstym argumentem rodzica starającego się o uzyskanie możliwości kontaktowania się z dzieckiem w drodze złożenia wniosku o uregulowanie tych kontaktów wynika z faktu, że drugi rodzic kontakty te dotychczas utrudniał lub wręcz uniemożliwiał. Wówczas wnioskodawca powinien wskazać pozytywne aspekty swojego żądania, zwłaszcza więź emocjonalną z dzieckiem, nieudane próby podejmowane dotychczas, by móc się z dzieckiem widywać, ryzyko manipulacji ze strony rodzica z którym dziecko stale przebywa, a co za tym idzie – niebezpieczeństwo zerwania ważnych dla dziecka więzi.

Czy macie doświadczenie w tym temacie? Jaka jest Wasza opinia o przepisach dotyczących ograniczenia kontaktów rodzica z dzieckiem? Czekamy na komentarze!

Źródła:

[1] Por. uzasadnienie uchw. składu 7 sędziów SN z 26 sierpnia 1955 r., I CO. 28/55, LexPolonica nr 369260, OSN 1956, nr 1, poz. 6.
[2] Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna i Administracyjna z dnia 30 września 1980 r. (II CR 277/80; LexPolonica nr 321485).
[3] Art. 113 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
[4] Art. 113 (1) § 1 K.r.o.
[5] Art. 113 (2) § 2 K.r.o.
[6] Art. 95 ust. 1 pkt 4 Ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.