Wniosek o wyłączenie sędziego w postępowaniu karnym – wzór

Kodeks postępowania karnego umożliwia wyłączenie sędziego ze sprawy na wniosek i z mocy samego prawa. Z mocy prawa sędzia powinien być wyłączony zawsze, gdy:

– sprawa rozpoznawana w sadzie dotyczy osoby sędziego („bezpośrednio”)
– gdy istnieją powiązania rodzinne – małżeństwo sędziego i jednej ze stron (pokrzywdzonego, prokuratora, obrońcy, oskarżonego), nawet po rozwodzie; podobnie, gdy sędzia żyje w nieformalnym związku z jedną z tych osób
– gdy mamy do czynienia z pokrewieństwem sędziego lub powinowactwem (nawet w linii bocznej) – w stosunku do pokrzywdzonego, prokuratora, obrońcy, oskarżonego
– wyłączenie następuje również, gdy sędzia był świadkiem czynu – gdyż taka sytuacja czyni go potencjalnie nieobiektywnym,
– podobnie, gdy wydał zaskarżone orzeczenie czy uczestniczył w tym postępowaniu w innej roli – świadka, biegłego, prokuratora, pełnomocnika strony czy obrońcy (1)

W takiej sytuacji sędzia ulega wyłączeniu z mocy ustawy – wówczas składa oświadczenie na piśmie do akt sądowych, gdy uzna, że uległ wyłączeniu z mocy prawa (2). Co jednak, gdy sędzia pomimo swojego obowiązku nie złożył takiego oświadczenia? Przyjmuje się, że w tych sytuacjach (wyłączenia z mocy ustawy) nie można złożyć wniosku o wyłączenie przez stronę. Jednakże strona nie pozostaje bez możliwości zaprotestowania przeciwko takiej niestaranności sędziego – zarzut, że sędzia powinien zostać wyłączony ze sprawy z mocy ustawy a pomimo to sprawę prowadził umożliwia zaskarżenie orzeczenia. Zarzut ten zalicza się do tzw. „bezwzględnych przyczyn odwoławczych” – taki zarzut, słusznie (zgodnie z prawdą) zgłoszony w postępowaniu odwoławczym ZAWSZE skutkuje uchyleniem orzeczenia wydanego niezgodnie z prawem i z naruszeniem zasad prawa do obrony i równości stron oraz bezstronności sędziego (3).

Wyłączenie na wniosek może nastąpić z innych powodów, niż wskazane powyżej – jeżeli będą one racjonalne i uprawdopodobnione (czyli „mniej niż udowodnione”). Co do zasady wniosek taki powinien zostać złożony przed rozpoczęciem przewodu sądowego, zatem przed odczytaniem np. przez prokuratora aktu oskarżenia. Po rozpoczęciu przewodu sądowego kodeks postępowania karnego wymaga, aby „przyczyna wyłączenia powstała lub stała się stronie wiadoma dopiero po rozpoczęciu przewodu” (4). Jakie powody mogą wywołać „uzasadnioną wątpliwość” co do bezstronności sędziego w danej sprawie karnej?

– Uzasadniona wątpliwość to taka, którą mogłaby mieć bezstronny obserwator rozprawy – zatem subiektywne przeczucie, którego nie podziela nikt oprócz nas – to za mało, aby skutecznie wyłączyć sędziego

– Warto powołać się na stosunek do stron postępowania: jak sędzia zwraca się do stron, czy traktuje je równo i z należnym szacunkiem (oraz jak strony zwracają się do sędziego – czy są poufałe, pozostają z sędzią sam na sam na dłuższą chwilę przed czy po rozprawie i prowadzą prywatne rozmowy itp.)

– Można zwrócić uwagę na prywatne spotkania sędziego z jedną ze stron postępowania czy ich bliskich (np. kolacja sędziego z żoną oskarżonego itp.)

Jak napisać taki wniosek? Można napisać go samodzielnie lub porozmawiać na ten temat z naszym pełnomocnikiem procesowym czy obrońcą w sprawie sporządzenia takiego wniosku. Wniosek o wyłączenie sędziego może wyglądać następująco:

photoxpress.com

(miejscowość, data)

Wnioskodawca: imię i nazwisko, adres,

Sygnatura akt sprawy: ………………………..

Do Sądu (rejonowego/okręgowego/apelacyjnego)
w………………………….. (adres sądu)
Wydział …. Karny

WNIOSEK
o wyłączenie sędziego od rozpoznania sprawy

W imieniu własnym w oparciu o art. 41 § 1 k.p.k. w zw. z art. 42 § 1 k.p.k. wnoszę o wyłączenie ze składu orzekającego sędziego ………………… (imię i nazwisko sędziego, którego wyłączenia żądamy) od rozpoznania sprawy sygnatura akt …………………, w której występuję jako oskarżyciel posiłkowy / prywatny / oskarżony.

Uzasadnienie

Wniosek uzasadniam tym, że sędzia biorący udział w tej sprawie jest bliskim znajomym. Pokrzywdzonego, z którym spotyka się prywatnie i utrzymuje bliskie relacje o charakterze prywatnym. Pokrzywdzony często przebywa w prywatnym mieszkaniu sędziego, gdyż jest wspólnikiem spółki ….. wraz z żoną sędziego, panią ………….
Powyższe okoliczności wywołują uzasadnioną wątpliwość co do bezstronności sędziego (imię i nazwisko sędziego), dlatego wnoszę o jego wyłączenie od orzekania w niniejszej sprawie.

Imię i nazwisko wnioskodawcy

Uwaga! jeżeli wniosek składamy już po rozpoczęciu rozprawy głównej w sądzie, musimy wskazać dodatkowo na dowody świadczące, że okoliczności uzasadniające wyłączenie powstały albo stały się wiadome dopiero po rozpoczęciu rozprawy, dlatego nie mogły zostać zgłoszone wcześniej.

Źródła:
1) Art. 40 § 1 k.p.k.
2) Art. 42 § 2 k.p.k.
3) Art. 439 k.p.k.
4) Art. 41 § 2 k.p.k.