Zmiany w prawie spadkowym – 2011 rok

Zgodnie z nowymi przepisami, zapis windykacyjny jest formą dziedziczenia na podstawie testamentu. Aby zapis windykacyjny był skuteczny, testament musi zostać sporządzony w formie aktu notarialnego, wówczas osoba wskazana w zapisie nabywa przedmiot zapisu z chwilą otwarcia spadku.1 Oprócz wymaganej szczególnej formy testamentu (sporządzonego notarialnie) przedmiotem zapisu windykacyjnego mogą być tylko wskazane składniki majątku, a zatem:

– rzecz oznaczona co do tożsamości,
– zbywalne prawo majątkowe,
– przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne,
– ustanowienie na rzecz zapisobiercy użytkowania lub służebności.

Skuteczność zapis zależy także od tego, czy w chwili otwarcia spadku przedmiot zapisu należy do spadkodawcy albo spadkodawca był zobowiązany do jego zbycia. Jeżeli nie jest on już częścią majątku spadkodawcy – zapis windykacyjny jest bezskuteczny. Gdy przedmiotem zapisu jest ustanowienie dla zapisobiercy użytkowania lub służebności, zapis będzie również bezskuteczny, gdy w chwili otwarcia spadku przedmiot majątkowy, który miał być obciążony użytkowaniem lub służebnością, nie należy do spadku.2

Zapis windykacyjny nie może zostać wpisany pod warunkiem lub zastrzeżeniem terminu do testamentu – takie wpisy są uznawane z nieistniejące. Nieważność zapisu windykacyjnego jest możliwa, gdy z treści testamentu wynika jasno, że zapis nie miałby miejsca, gdyby nie pewne zastrzeżenia dotyczące ziszczenia się warunku lub nadejścia określonego terminu. Wówczas konkretna osoba, wskazana jako zapisobiorca staje się nim, lecz na zasadach właściwych dla zwykłych zapisów testamentowych. Jeżeli spełniły się one przed dniem otwarcia spadku, zapis windykacyjny pozostaje w mocy.

Istnienie zapisu windykacyjnego zmienia także brzmienie innych przepisów prawa spadkowego. I tak:

– Zapis windykacyjny jest zaliczany do zachowku, dlatego też osoba, na rzecz której ustanowiono zapis windykacyjny, może odpowiadać z tytułu należnego innym spadkobiercom zachowku i być zobowiązana do jego zapłacenia;

– Osoba, której spadkodawca wyznaczył zapis windykacyjny, może zostać także obciążona zapisem zwykłym;

– Przyjęcie, odrzucenie czy stwierdzenie nabycia zapisu windykacyjnego, a także zasady dotyczące powołania spadkobiercy i zdolności do dziedziczenia stosuje się do osoby, na rzecz której spadkodawca dokonał zapisu windykacyjnego w testamencie;

– W zakresie odpowiedzialności za długi spadkowe ustawodawca przyjął, że do momentu podziału spadku za długi spadkowe odpowiadają solidarnie spadkobiercy oraz osoba, na rzecz której dokonano zapisu windykacyjnego;

– Z kolei od chwili podziału spadku spadkobiercy i osoby, na których rzecz zostały uczynione zapisy windykacyjne, ponoszą odpowiedzialność za długi spadkowe proporcjonalnie do wartości otrzymanych przez nich części majątku spadkowego;

– Na potrzeby zapisu windykacyjnego stosuje się przepisy o zabezpieczeniu spadku (zabezpieczenie zapisu windykacyjnego);

– Według nowych przepisów sąd w postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku stwierdza jednocześnie nabycie przedmiotu zapisu windykacyjnego, wymieniając osobę, dla której spadkodawca uczynił zapis windykacyjny oraz przedmiot tego zapisu;

– Osoba, na rzecz której dokonano zapisu windykacyjnego, musi uiścić należny podatek zgodnie z Ustawą z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn.

1 Art. 981 (1) § 1 Kodeksu cywilnego
2 Art. 981 (2) K.c.