Obowiązek meldunkowy ukształtowany jest w ustawie z 10 kwietnia 1974 roku o ewidencji ludności i dowodach osobistych. Określa, w jakich warunkach i kiedy powstaje zobowiązanie zameldowania się w określonym miejscu.
Art. 4. Obowiązek meldunkowy polega na:
1) zameldowaniu się w miejscu pobytu stałego lub czasowego;
2) wymeldowaniu się z miejsca pobytu stałego lub czasowego;
3) zameldowaniu o urodzeniu dziecka;
4) zameldowaniu o zmianie stanu cywilnego;
5) zameldowaniu o zgonie osoby.
To wyliczenie jest katalogiem zamkniętym. W żadnej innej sytuacji poza wymienionym w artykule 4. obowiązek meldunkowy nie powstaje. Dwa pierwsze punkty dotyczą przedmiotu zameldowania, wskazując na miejsce określone poprzez czas pobytu. Należy pamiętać, że nawet przebywanie tymczasowe zmusza nas do zameldowania. Obowiązek ten powstaje w czwartym dniu pobytu. Także turyści muszą wypełnić ten obowiązek, jedynie czas dla tej grupy osób jest określony inaczej – w ciągu 24 godzin od chwili przybycia.
Art. 5. 1. Osoba posiadająca obywatelstwo polskie i przebywająca stale na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest obowiązana zameldować się w miejscu pobytu stałego.
W tym wypadku też uwidacznia się tu pewna niekonsekwencja ustawodawcy. Artykuł 5. wyraźnie stwierdza, że obowiązek łączy się z miejscem stałego pobytu. Zatem czasowe zameldowanie mija się z celem i komplikuje sytuacje wielu osobom.
Przykład: Jan Z. zameldowany jest na pobyt stały w rodzinnej miejscowości. Praca wymaga od niego bardzo długich delegacji, trwających za każdym razem około 2 tygodni. Meldować musi się już po 3 dniach. Zatem w ciągu miesiąca może się okazać, że zameldowany jest w 3, a nawet 4 miejscach.
Za zaniechanie wypełnienia obowiązku ustawa nie określa kar, ale odsyła do kodeksu wykroczeń, w którym umieszczono rozdział XVIII dotyczący wykroczeń przeciwko obowiązkowi ewidencji.
Art. 147. § 1. Kto nie dopełnia ciążącego na nim obowiązku meldunkowego, podlega karze ograniczenia wolności, grzywny albo karze nagany.
Wszystkie kary regulowane tym kodeksem wymierza się zgodnie z jego zasadami. W praktyce stosuje się obecnie tylko jedna z nich. Jest nią kara grzywny wymierzana w wysokości od 20 złotych do 5000 złotych. Najczęściej stosowana jest przez Policję. Należy stwierdzić z żalem, że nie są dostosowane do szybko zmieniającej się rzeczywistości. Polskie społeczeństwo jest obecnie niezwykle mobilne. Coraz częściej zmienia się miejsce pobytu, zo związane jest z możliwością znalezienia pracy. W takich okolicznościach prawo powinno być bardziej elastyczne.
Jak oceniacie przepisy dotyczące tej kwestii? Czy takie prawo jest sprawiedliwe?