Podział majątku małżonków może nastąpić w trakcie trwania sprawy rozwodowej. Jednakże nie w każdym, konkretnym przypadku będzie to możliwe. Art. 58 § 3 k.r.o. stanowi, że § 3. na wniosek jednego z małżonków sąd może w wyroku orzekającym rozwód dokonać podziału majątku wspólnego, jeżeli przeprowadzenie tego podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu. Ocena, czy w danym przypadku nastąpi ryzyko zwłoki w orzekaniu – należy do sądu. W praktyce do podziału majątku w czasie orzekania o rozwód dojdzie w przypadku zawarcia przez małżonków w czasie trwania małżeństwa umowy majątkowej, czy też przedłożenia sądowi planu podziału majątku wspólnego – na który godzą się obie strony postępowania. Nawet w wypadku złożenia wniosku w trakcie sprawy rozwodowej przez stronę – sąd ma prawo pozostawić wniosek bez rozpoznania.
Jeżeli podział majątku nie został przeprowadzony w trakcie orzekania o rozwodzie stron (w treści wyroku rozwodowego) lub na podstawie umowy o podziale majątku – którą małżonkowie mogą zawrzeć po ustaniu wspólności majątkowej. Ustanie wspólności majątkowej może nastąpić, jak już wskazano, w trakcie trwania małżeństwa na skutek zawarcia umowy majątkowej małżeńskiej bądź na skutek orzeczenia rozwodu między małżonkami.
Zgodnie z art. 566 k.p.c. wniosek w sprawie o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami należy złożyć przed właściwy jest sąd miejsca położenia majątku. Na skutek złożenia wniosku sąd wszczyna postępowanie nieprocesowe w którym sąd jest związany zakresem wniosku złożonego przez strony. W trakcie postępowania o podział majątku wspólnego sąd ustala skład tego majątku oraz jego wartość, co strony powinny udokumentować i wykazać na początku postępowania. Sąd nie może bowiem sam prowadzić „dochodzenia” i ustalać, jaki jest majątek podlegający podziałowi. [1]
Dowodami, jakie należy wskazać, gdy w skład majątku wchodzi nieruchomość – jest odpis z księgi wieczystej oraz podstawa nabycia nieruchomości, co jest konieczne dla ustalenia, czy nieruchomość należy do majątku wspólnego małżonków – czy też stanowi majątek osobisty jednego z małżonków, na który zostały poniesione nakłady z majątku wspólnego. Zgodnie z orzecznictwem i doktryną, podział majątku wspólnego małżonków obejmuje wyłącznie tzw. aktywa – prawa majątkowe takie jak: własność rzeczy, użytkowanie wieczyste, prawa rzeczowe ograniczone (najem, dzierżawa), wkład w spółdzielni, posiadanie samoistne oraz wierzytelności i inne prawa majątkowe. Podział majątku wspólnego dokonywany przed sądem nie obejmuje sowim zakresem długów i zaciąganych wspólnie zobowiązań.
Długów zaciągniętych przez oboje małżonków w czasie trwania małżeństwa (czy wspólności majątkowej) nie można rozliczać przy podziale wspólnego majątku, gdyż mimo takiego podziału dług nadal istnieje i każdy z małżonków jest tak samo zobowiązany wobec wierzyciela jak przed podziałem majątku. Podział majątku nie może być krzywdzący dla osób trzecich – jakimi są wierzyciele małżonków.
Najtrudniejsze jednakże w praktyce oraz najbardziej skomplikowane są sprawy o podział majątku ze zgłoszonym we wniosku żądaniem ustalenia nierównych udziałów małżonków w majątku wspólnym oraz o tym, jakie wydatki, nakłady i inne świadczenia z majątku wspólnego na rzecz majątku osobistego lub odwrotnie podlegają zwrotowi. [2] Także zadłużenie zaciągnięte przez jedno z małżonków (w czasie trwania wspólności ustawowej) został zużyty (wykorzystany, zainwestowany) w majątek wspólny małżonków i spłacony przed podziałem majątku, lecz po ustaniu wspólności majątkowej (np. po orzeczeniu rozwodu) – to spłacony w taki sposób dług przekształca się w roszczenie o zwrot nakładów (przysługuje małżonkowi, który dokonał spłaty). Każde z nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny – lub z majątku wspólnego na majątek osobisty jednego z małżonków – podlega rozliczeniu, jeżeli złożony został wniosek w tym przedmiocie, a małżonkowie dostarczyli do sądu odpowiednie dowody.
Źródła:
[1] por. post. SN z 18 stycznia 1968 r., III CR 97/67, LexPolonica nr 315541
[2] Art. 567. § 1 k.p.c.
Uważacie, że aktualne przepisy dotyczące podziału majątku po rozwodzie są właściwe? Wypowiadajcie się w komentarzach.