Kompleks kastracyjny jest składnikiem kompleksu Edypa. Pojęcie to wprowadzone zostało przez Zygmunta Freuda – twórcę psychoanalizy, austriackiego neurologa oraz wybitnego psychiatrę. Kompleks kastracyjny jest nieświadomym lękiem, który odczuwają chłopcy w okresie trzeciego stadium rozwoju psychoseksualnego (okres falliczny), oraz dorośli mężczyźni.
W kompleksie Edypa lęk wywoływany jest przez fakt, iż dziecko pragnie bliskości seksualnej swojego rodzica płci przeciwnej (matki). Wiedząc równocześnie, że ojciec stanowi silniejszego rywala, zaczyna odczuwać lęk przed tym, że członek zostanie mu odebrany w ramach kary. Ostatecznie dziecko odpycha myśli o seksualnym pożądaniu swojej rodzicielki i zaczyna identyfikować się z ojcem, jako osobnikiem posiadającym ten sam narząd, co on. Kompleks Edypa daje początek kształtowaniu się osobowości emocjonalnej człowieka.
Nierozwiązany kompleks kastracyjny objawia się w wieku dorosłym. Mężczyzna wypiera do podświadomości uczucie lęku z powodu możliwości utraty swojego cennego narządu. Charakterystyczne do tego kompleksu jest przejawianie przez dorosłych panów silnego lęku w kontakcie z dominującymi kobietami. Boją się również innych rzeczy kojarzących im się z dominacją, jak np. ostre przedmioty oraz sytuacje, które obierają jako zagrażające.
Innym rodzajem kompleksu Edypa jest kompleks Elektry. Charakteryzuje go rywalizacja dziewczynek o uczucia ich ojców. Przeciwnikiem jest matka, którą starają się zepchnąć na drugi plan w sercu taty. Kompleks kastracyjny przejawia się w tym przypadku jako zazdrość o członek mężczyzny – coś, czego dziewczynka (oraz dorosła kobieta), nigdy nie posiądzie jako własny narząd.
Psychoanaliza traktuje kompleks kastracyjny jako jeden z podstawowych kompleksów libido – popędu seksualnego tkwiącego w każdym człowieku.
Znacie kogoś, u kogo podejrzewacie obecność kompleksu kastracyjnego? Jak się on Waszy zdaniem objawia? Podzielcie się swoimi doświadczeniami.
