Umowa barterowa, mimo że nieuregulowana wprost w przepisach kodeksu cywilnego, jest jednakże najstarszym typem umowy – charakterystycznym dla społeczeństw nie znających pieniądza. Najbardziej zbliżonym do barteru typem umowy wskazanym w kodeksie cywilnym jest umowa zamiany, która różni się tym od umowy sprzedaży, że zamiast zapłaty pojawia się obowiązek drugiej strony przeniesienia własności innej rzeczy lub prawa, usługi. Umowa barterowa zakłada ekwiwalentność świadczeń, lecz jednocześnie zakłada wymianę bezgotówkową, realizowaną w ten sposób, że strony uzgadniają wartość towarów lub usług i dążą do tego, żeby bilans był zerowy.
Wyjaśnienie istoty umowy barterowej (na tle interpretacji przepisów o umowie zamiany) można wskazać w Wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z dnia 3 lutego 2011 r. (I SA/Sz 768/2010;LexPolonica nr 2589821) zgodnie z którym: „przez umowę zamiany każda ze stron zobowiązuje się do przenieść na drugą stronę własność rzeczy w zamian za zobowiązanie się do przeniesienia własności innej rzeczy. Przeniesienie posiadania rzeczy wymagane jest w warunkach określonych w art. 155 § 2 k.c. jedynie do osiągnięcia skutku rzeczowego (przeniesienie własności), a nie do ważności samej umowy zamiany. Umowa zamiany jest ważna z chwilą jej zawarcia, kiedy strony umowy złożyły zobowiązanie do dokonania przeniesienia własności rzeczy. Jest to umowa konsensualna, odpłatna, wzajemna, w której świadczenia obu stron mają charakter niepieniężny.”
Także dla umowy barterowej ustawa nie przewiduje żadnej szczególnej formy – w praktyce obrotu zawiera się jednakże umowę pisemną. Znaczenie umowy barterowej jest wbrew pozorom bardzo duże, gdyż najbardziej doniosłe gospodarczo umowy zamiany (umowy barterowe) realizowane są pomiędzy profesjonalnymi podmiotami – w zakresie handlu międzynarodowego.
